bilgi sitesi |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ÜLKE KOD VE ADLARI
KOD
|
TÜRKÇE ADI
|
İNGİLİZCE ADI
|
AC
|
Ascension Adası
|
Ascension Island
|
AD
|
Andorra
|
Andorra
|
AE
|
Birleşik Arab Emirlikleri
|
United Arab Emirates
|
AF
|
Afganistan
|
Afghanistan
|
AG
|
Antigua ve Barbuda
|
Antigua and Barbuda
|
AI
|
Anguilla
|
Anguilla
|
AL
|
Arnavutluk
|
Albania
|
AM
|
Ermenistan
|
Armenia
|
AN
|
Hollanda Antilleri
|
Netherlands Antilles
|
AO
|
Angola
|
Angola
|
AQ
|
Antartika
|
Antarctica
|
AR
|
Arjantin
|
Argentina
|
AS
|
Amerikan Samoa
|
American Samoa
|
AT
|
Avusturya
|
Austria
|
AU
|
Avustralya
|
Australia
|
AW
|
Aruba
|
Aruba
|
AZ
|
Azerbeycan
|
Azerbaijan
|
BA
|
Bosna Hersek
|
Bosnia and Herzegovina
|
BB
|
Barbados
|
Barbados
|
BD
|
Bangladeş
|
Bangladesh
|
BE
|
Belçika
|
Belgium
|
BF
|
Burkina Faso
|
Burkina Faso
|
BG
|
Bulgaristan
|
Bulgaria
|
BH
|
Bahreyn
|
Bahrain
|
BI
|
Burundi
|
Burundi
|
BJ
|
Benin
|
Benin
|
BM
|
Bermuda
|
Bermuda
|
BN
|
Brunei Sultanlığı
|
Brunei Darussalam
|
BO
|
Bolivya
|
Bolivia
|
BR
|
Brezilya
|
Brazil
|
BS
|
Bahamalar
|
Bahamas
|
BT
|
Butan
|
Bhutan
|
BV
|
Buvet Adası
|
Bouvet Island
|
BW
|
Botsvana
|
Botswana
|
BY
|
Belarus
|
Belarus
|
BZ
|
Belize
|
Belize
|
CA
|
Kanada
|
Canada
|
CC
|
Cocos Adaları
|
Cocos (Keeling) Islands
|
CD
|
Kongo, Demokratik Cumhuriyeti
|
Congo, Democratic Republic of the
|
CF
|
Orta Afrika Cumhuriyeti
|
Central African Republic
|
CG
|
Kongo Cumhuriyeti
|
Congo, Republic of
|
CH
|
İsviçre
|
Switzerland
|
CI
|
Fildişi Sahili
|
Cote d'Ivoire
|
CK
|
Cook Adaları
|
Cook Islands
|
CL
|
Şili
|
Chile
|
CM
|
Kamerun
|
Cameroon
|
CN
|
Çin
|
China
|
CO
|
Kolombiya
|
Colombia
|
CR
|
Kosta Rika
|
Costa Rica
|
CU
|
Küba
|
Cuba
|
CV
|
Cap Verde
|
Cap Verde
|
CX
|
Christmas Adası
|
Christmas Island
|
CY
|
Kıbrıs Rum Kesimi
|
Cyprus
|
CZ
|
Çek Cumhuriyeti
|
Czech Republic
|
DE
|
Almanya
|
Germany
|
DJ
|
Cibuti
|
Djibouti
|
DK
|
Danimarka
|
Denmark
|
DM
|
Dominik
|
Dominica
|
DO
|
Dominik Cumhuriyeti
|
Dominican Republic
|
DZ
|
Cezayir
|
Algeria
|
EC
|
Ekvador
|
Ecuador
|
EE
|
Estonya
|
Estonia
|
EG
|
Mısır
|
Egypt
|
EH
|
Batı Sahra
|
Western Sahara
|
ER
|
Eritre
|
Eritrea
|
ES
|
İspanya
|
Spain
|
ET
|
Ethiopya
|
Ethiopia
|
FI
|
Finlandiya
|
Finland
|
FJ
|
Fiji
|
Fiji
|
FK
|
Falkland Adaları (Malvina)
|
Falkland Islands (Malvina)
|
FM
|
Mikronezya, Federal Eyaleti
|
Micronesia, Federal State of
|
FO
|
Faroe Adaları
|
Faroe Islands
|
FR
|
Fransa
|
France
|
GA
|
Gabon
|
Gabon
|
GD
|
Grenada
|
Grenada
|
GE
|
Gürcistan
|
Georgia
|
GF
|
Fransız Guenası
|
French Guiana
|
GG
|
Guernsey
|
Guernsey
|
GH
|
Gana
|
Ghana
|
GI
|
Cebelitarık
|
Gibraltar
|
GL
|
Greenland
|
Greenland
|
GM
|
Gambiya
|
Gambia
|
GN
|
Gine
|
Guinea
|
GP
|
Guadeloupe
|
Guadeloupe
|
GQ
|
Ekvator Ginesi
|
Equatorial Guinea
|
GR
|
Yunanistan
|
Greece
|
GS
|
South Georgia ve the South Sandwich Islands
|
South Georgia and the South Sandwich Islands
|
GT
|
Guatemala
|
Guatemala
|
GU
|
Guam
|
Guam
|
GW
|
Gine-Bisau
|
Guinea-Bissau
|
GY
|
Guyana
|
Guyana
|
HK
|
Hong Kong
|
Hong Kong
|
HM
|
Heard ve McDonald Islands
|
Heard and McDonald Islands
|
HN
|
Honduras
|
Honduras
|
HR
|
Hırvatistan
|
Croatia/Hrvatska
|
HT
|
Haiti
|
Haiti
|
HU
|
Macaristan
|
Hungary
|
ID
|
Endonezya
|
Indonesia
|
IE
|
İrlanda
|
Ireland
|
IL
|
İsrail
|
Israel
|
IM
|
Man Adası
|
Isle of Man
|
IN
|
Hindistan
|
India
|
IO
|
British Indian Ocean Territory
|
British Indian Ocean Territory
|
IQ
|
Irak
|
Iraq
|
IR
|
İran (İslam Cumhuriyeti)
|
Iran (Islamic Republic of)
|
IS
|
İzlanda
|
Iceland
|
IT
|
İtalya
|
Italy
|
JE
|
Jersey
|
Jersey
|
JM
|
Jamayka
|
Jamaica
|
JO
|
Ürdün
|
Jordan
|
JP
|
Japonya
|
Japan
|
KE
|
Kenya
|
Kenya
|
KG
|
Kırgızistan
|
Kyrgyzstan
|
KH
|
Kamboçya
|
Cambodia
|
KI
|
Kiribati
|
Kiribati
|
KM
|
Komoros
|
Comoros
|
KN
|
Saint Kitts ve Nevis
|
Saint Kitts and Nevis
|
KP
|
Kore, Demokratik Halk Cumhuriyeti
|
Korea, Democratic People's Republic
|
KR
|
Kore Cumhuriyeti
|
Korea, Republic of
|
KW
|
Kuveyt
|
Kuwait
|
KY
|
Cayman Adaları
|
Cayman Islands
|
KZ
|
Kazakistan
|
Kazakhstan
|
LA
|
Lao Halkın Demokratik Cumhuriyeti
|
Lao People's Democratic Republic
|
LB
|
Lübnan
|
Lebanon
|
LC
|
Santa Luçia
|
Saint Lucia
|
LI
|
Lihtenştayn
|
Liechtenstein
|
LK
|
Sri Lanka
|
Sri Lanka
|
LR
|
Liberya
|
Liberia
|
LS
|
Lesoto
|
Lesotho
|
LT
|
Litvanya
|
Lithuania
|
LU
|
Lüksemburg
|
Luxembourg
|
LV
|
Letonya
|
Latvia
|
LY
|
Libya Arab Cemahiriyesi
|
Libyan Arab Jamahiriya
|
MA
|
Fas
|
Morocco
|
MC
|
Monako
|
Monaco
|
MD
|
Moldova Cumhuriyeti
|
Moldova, Republic of
|
MG
|
Madagaskar
|
Madagascar
|
MH
|
Marshall Adaları
|
Marshall Islands
|
MK
|
Makedonya, Eski Yugoslav Cumhuriyeti
|
Macedonia, Former Yugoslav Republic
|
ML
|
Mali
|
Mali
|
MM
|
Miyanmar
|
Myanmar
|
MN
|
Moğolistan
|
Mongolia
|
MO
|
Macau
|
Macau
|
MP
|
Kuzey Mariana Adaları
|
Northern Mariana Islands
|
MQ
|
Martinik
|
Martinique
|
MR
|
Moritanya
|
Mauritania
|
MS
|
Montserrat
|
Montserrat
|
MT
|
Malta
|
Malta
|
MU
|
Moritius
|
Mauritius
|
MV
|
Maldivler
|
Maldives
|
MW
|
Malavi
|
Malawi
|
MX
|
Meksika
|
Mexico
|
MY
|
Malezya
|
Malaysia
|
MZ
|
Mozambik
|
Mozambique
|
NA
|
Namibya
|
Namibia
|
NC
|
Yeni Kaledonya
|
New Caledonia
|
NE
|
Nijer
|
Niger
|
NF
|
Norfolk Adası
|
Norfolk Island
|
NG
|
Nijerya
|
Nigeria
|
NI
|
Nikaragua
|
Nicaragua
|
NL
|
Hollanda
|
Netherlands
|
NO
|
Norveç
|
Norway
|
NP
|
Nepal
|
Nepal
|
NR
|
Nauru
|
Nauru
|
NU
|
Niue
|
Niue
|
NZ
|
Yeni Zelanda
|
New Zealand
|
OM
|
Umman
|
Oman
|
PA
|
Panama
|
Panama
|
PE
|
Peru
|
Peru
|
PF
|
Fransız Polinezyası
|
French Polynesia
|
PG
|
Papua Yeni Gine
|
Papua New Guinea
|
PH
|
Filipinler
|
Philippines
|
PK
|
Pakistan
|
Pakistan
|
PL
|
Polonya
|
Poland
|
PM
|
St. Pierre ve Miquelon
|
St. Pierre and Miquelon
|
PN
|
Pitcairn Adası
|
Pitcairn Island
|
PR
|
Porto Riko
|
Puerto Rico
|
PS
|
Filistin Bölgeleri
|
Palestinian Territories
|
PT
|
Portekiz
|
Portugal
|
PW
|
Palau
|
Palau
|
PY
|
Paraguay
|
Paraguay
|
QA
|
Katar
|
Qatar
|
RE
|
Reunion Adası
|
Reunion Island
|
RO
|
Romanya
|
Romania
|
RU
|
Rusya Federasyonu
|
Russian Federation
|
RW
|
Ruanda
|
Rwanda
|
SA
|
Suudi Arabistan
|
Saudi Arabia
|
SB
|
Solomon Adaları
|
Solomon Islands
|
SC
|
Seyşeller
|
Seychelles
|
SD
|
Sudan
|
Sudan
|
SE
|
İsveç
|
Sweden
|
SG
|
Singapur
|
Singapore
|
SH
|
St. Helena
|
St. Helena
|
SI
|
Slovenya
|
Slovenia
|
SJ
|
Svalbard ve Jan Mayen Islands
|
Svalbard and Jan Mayen Islands
|
SK
|
Slovak Cumhuriyeti
|
Slovak Republic
|
SL
|
Sierra Leone
|
Sierra Leone
|
SM
|
San Marino
|
San Marino
|
SN
|
Senegal
|
Senegal
|
SO
|
Somali
|
Somalia
|
SR
|
Surinam
|
Suriname
|
ST
|
Sao Tome ve Principe
|
Sao Tome and Principe
|
SV
|
El Salvador
|
El Salvador
|
SY
|
Suriye Arab Cumhuriyeti
|
Syrian Arab Republic
|
SZ
|
Svaziland
|
Swaziland
|
TC
|
Turks ve Caicos Islands
|
Turks and Caicos Islands
|
TD
|
Çad
|
Chad
|
TF
|
French Southern Territories
|
French Southern Territories
|
TG
|
Togo
|
Togo
|
TH
|
Tayland
|
Thailand
|
TJ
|
Tacikistan
|
Tajikistan
|
TK
|
Tokelau
|
Tokelau
|
TM
|
Türkmenistan
|
Turkmenistan
|
TN
|
Tunus
|
Tunisia
|
TO
|
Tonga
|
Tonga
|
TP
|
Doğu Timor
|
East Timor
|
TR
|
Türkiye
|
Turkey
|
TT
|
Trinidad ve Tobago
|
Trinidad and Tobago
|
TV
|
Tuvalu
|
Tuvalu
|
TW
|
Tayvan
|
Taiwan
|
TZ
|
Tanzanya
|
Tanzania
|
UA
|
Ukrayna
|
Ukraine
|
UG
|
Uganda
|
Uganda
|
UK
|
İngiltere
|
United Kingdom
|
UM
|
US Minor Outlying Islands
|
US Minor Outlying Islands
|
US
|
Amerika Birleşik Devletleri
|
United States
|
UY
|
Uruguay
|
Uruguay
|
UZ
|
Özbekistan
|
Uzbekistan
|
VA
|
Vatikan
|
Holy See (City Vatican State)
|
VC
|
Saint Vincent ve the Grenadines
|
Saint Vincent and the Grenadines
|
VE
|
Venezuela
|
Venezuela
|
VG
|
Virjin Adaları (İngiliz)
|
Virgin Islands (British)
|
VI
|
Virjin Adaları (ABD)
|
Virgin Islands (USA)
|
VN
|
Vietnam
|
Vietnam
|
VU
|
Vanuatu
|
Vanuatu
|
WF
|
Wallis ve Futuna Islands
|
Wallis and Futuna Islands
|
WS
|
Batı Samova
|
Western Samoa
|
XK |
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti |
Turkish Republic of Northern Cyprus |
YE
|
Yemen
|
Yemen
|
YT
|
Mayotte
|
Mayotte
|
YU
|
Yugoslavya
|
Yugoslavia
|
ZA
|
Güney Afrika
|
South Africa
|
ZM
|
Zambia
|
Zambia
|
ZW
|
Zimbabve
|
Zimbabwe
|
İZLANDA NERESİDİR?

Coğrafi verileri Nüfus Bilgileri Yönetimi İzlanda - Iceland Ekonomik Göstergeler İletişim Bilgileri Ulaşım ve Taşımacılık Ülkeler Bağlantılar Coğrafi verileri Konum: Kuzey Avrupa'da, Grönland Denizi ve Kuzey Atlas Okyanusu arasında, İngiltere'nin kuzeybatısında yer alır.Coğrafi konumu: 65 00 Kuzey enlemi, 18 00 Batı boylamıHaritadaki konumu: Arktik BölgeYüzölçümü: 103,000 km²Sınırları: 0 kmSahil şeridi: 4,970 kmİklimi: Ilıman iklim, Kuzey Atlas Akımı ile değişkenlik gösterir, ılıman, rüzgarlı kışlar, yağmurlu, soğuk yazlar görülmektedir.Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Atlas Okyanusu 0 men yüksek noktası: Hvannadalshnukur 2,119 mDoğal kaynakları: Balık, hidro enerji, termal kaynaklarDoğal afetler: Deprem ve volkanik etkinlik Nüfus Bilgileri Nüfus: 299,388 (Temmuz 2006 verileri)Nüfus artış oranı: %0.87 (2006 verileri)Mülteci oranı: 1.74 mülteci/1,000 nüfus (2006 tahmini)Bebek ölüm oranı: 3.29 ölüm/1,000 doğan bebek (2006 tahmini)Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus: 80.31 yılerkeklerde: 78.23 yılkadınlarda: 82.48 yıl (2006 verileri)Ortalama çocuk sayısı: 1.92 çocuk/1 kadın (2006 tahmini)HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.2 (2001 verileri)HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 220 (2001 verileri)HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den fazla (2003 verileri)Ulus: İzlandalıDin: Evangelist Luthercilik %93, diğer Protestanlar ve Roma Katolikleri, diğerDiller: İzlandaca, İngilizce, Nord lehçeleri, AlmancaOkur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için verilertoplam nüfusta: %99 (2003 verileri) Yönetimi Ülke adı: Resmi tam adı: İzlanda Cumhuriyetikısa şekli : İzlandaYerel tam adı: Lyoveldio Islandyerel kısa şekli: Islandingilizce: IcelandYönetim biçimi: Anayasal CumhuriyetBaşkent: Reykjavikİdari bölümler: 23 bölge ve 14 şehir; Akranes, Akureyri, Arnessysla, Austur-Bardhastrandarsysla, Austur-Hunavatnssysla, Austur-Skaftafellssysla, Borgarfjardharsysla, Dalasysla, Eyjafjardharsysla, Gullbringusysla, Hafnarfjordhur, Husavik, Isafjordhur, Keflavik, Kjosarsysla, Kopavogur, Myrasysla, Neskaupstadhur, Nordhur-Isafjardharsysla, Nordhur-Mulasys-la, Nordhur-Thingeyjarsysla, Olafsfjordhur, Rangarvallasysla, Reykjavik, Saudharkrokur, Seydhisfjordhur, Siglufjordhur, Skagafjardharsysla, Snaefellsnes-og Hnappadalssysla, Strandasysla, Sudhur-Mulasysla, Sudhur-Thingeyjarsysla, Vesttmannaeyjar, Vestur-Bardhastrandarsysla, Vestur-Hunavatnssysla, Vestur-Isafjardharsysla, Vestur-SkaftafellssyslaBağımsızlık günü: 17 Haziran 1944 (Danimarka'dan)Milli bayram: Bağımsızlık günü, 17 Haziran (1944)Anayasa: 16 Haziran 1944Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: AG (Avustralya Grubu), BIS (Uluslararası İmar Bankası), CBSS (Baltik Ülkeleri Konseyi), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IEA (Uluslararası Enerji Ajansı), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), NATO (Kuzey Atlantik Asemblesi),NC, NEA (Nükleer Enerji Ajansı), NIB (İskandinavya Yatırım Bankası), OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü),OPCW, OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNHCR (BM Mülteciler Yüksek Komiserliği), UNMIBH (BM Bosna Hersek Misyonu), UNMIK (BM Kosova Geçici Yönetimi), UNU, UPU (Dünya Posta Birliği), WEU (Batı Avrupa Konseyi), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü) Ekonomik Göstergeler GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 11.4 milyar $ (2006 verileri)GSYİH - reel büyüme: %3.7 (2006 verileri)GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %8.4endüstri: %15.6hizmet: %76 (2006 verileri)Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %6.8 (2006 verileri)İş gücü: 173,000 (2006)Sektörlere göre işgücü dağılımı: tarım %5.1,sanayi: %23hizmet: %71.4 (2005)İşsizlik oranı: %1.3 (2006)Endüstri: Balıkçılık, alüminyum arıtımı, ferrosilikon ürünler, jeotermal üretim, turizmEndüstrinin büyüme oranı: %5 (2006 verileri)Elektrik üretimi: 8.474 miilyar kWh (2004)Elektrik tüketimi: 7.881 miilyar kWh (2004)Elektrik ihracatı: 0 kWh (2004)Elektrik ithalatı: 0 kWh (2004)Tarım ürünleri: Patates, şalgam, büyükbaş hayan, koyun, balıkİhracat: 3.587 milyar $ (2006)İhracat ürünleri: Balık ve deniz mahsulleri %70, hayvansal ürünler, alüminyum, diatomit, ferrosilikonİhracat ortakları: UK %17.9, Almanya %16.4, Hollanda %13, ABD %8.1, İspanya %7.7, Danimarka %4.3 (2005)İthalat: 5.189 milyar $ (2006)İthalat ürünleri: Makine ve ekipman, petrol ürünleri, gıda maddeleri, tekstilİthalat ortakları: Almanya %13.4, ABD %9.1, İsveç %8.6, Danimarka %7.3, Norveç %7.2, UK %5.9, Çin %5.3, Hollanda %5, Japonya %4.7 (2005)Dış borç tutarı: 3.073 milyar $ (2002)Para birimi: İzlanda Kronu (ISK)Para birimi kodu: ISKMali yıl: Takvim yılı İletişim Bilgileri Kullanılan telefon hatları: 193,900 (2005)Telefon kodu: 354Radyo yayın istasyonları: AM 3, FM 70 , kısa dalga 1 (1998)Radyolar: 260,000 (1997)Televizyon yayını yapan istasyonlar: 14 (1997)Televizyonlar: 98,000 (1997)Internet kısaltması: .isInternet servis sağlayıcıları: 7 (2000)Internet kullanıcıları: 258,000 (2005) Ulaşım ve Taşımacılık Demiryolları: 0 kmKarayolları: 13,028 km(2005)Su yolları: yokLimanları: Akureyri, Hornafjordur, Isafjordhur, Keflavik, Raufarhofn, Reykjavik, Seydhisfjordhur, Straumsvik, VestmannaeyjarHava alanları: 98 (2006 verileri
Be the first to rate this post
- Currently 0/5 Stars.
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
Dünyanın en büyük kıt’âsı olan "Asya", ismini Asurca’da "doğu" (şark) anlamına gelen "assu" kelimesinden alıyor. Asya kıt’âsı dünyanın doğusuna düştüğü için bu ismi alıyor. Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölgeye "Mezopotamya" deniyor. Yunanca olan bu isim, "iki nehir arasındaki ülke" anlamına gelir. Araplar buraya "el- Cezîre" derler. Bu kelimenin anlamı "yarımada" olup, iki nehir ( Dicle – Fırat ) ile çevrelenmiş olan coğrafya, bir "ada" görüntüsü aldığı için böyle adlandırılmıştır. Araplar, Yukarı Mezopotamya’ya "Cezîre’tul- Kûrdî" ( Kürt Cezîresi ), Aşağı Mezopotamya’ya ise "Cezîre’tul- Erebî" ( Arap Cezîresi ) derler. Bu coğrafyaya İslâm tarihçilerinin verdiği isim ise daha bir şiirseldir: "Behr’un- Nehreyn". Yani, "iki nehir denizi". ( Bu konuda ayrıntılı bilgi için, daha önce bu sitede yayınlanan "Kürdistan Toprağı Risâlet ve Medeniyet Kokuyor" adlı yazımıza bakılabilinir ) Anadolu’nun en güzel coğrafyalarından biri olan "Kapadokya" bölgesinin ismi, Persler’in verdiği bir isimdir ve "güzel atlar ülkesi" mânâsındadır. Bu coğrafyada, tâ Frigler’den bu yana ( 8. yy. ) at yetiştiriciliği yapılır. "Anadolu" isminin kaynağı ise Yunanca’da "doğu" ( şark ) anlamına gelen "anatol" sözcüğüdür. Yunanlılar "Anatolia" ( doğu ülkesi ) derken, Ege Denizi’nin doğu kıyılarında başlayıp, bugünkü İç Anadolu Bölgesi’ne dek uzanan toprakları kastediyorlardı. Fakat günümüzde "Anadolu" ismi, Türkiye’nin Asya kıt’âsındaki topraklarının tümü için kullanılıyor. Asıl ilginç olan ise, Anadolu’nun bir adının da "Küçük Asya" olmasıdır. Zira "Anadolu" ve "Asya", ikisinin de adı "doğu" anlamına gelmektedir. Asya Asurca, Anadolu ise Yunanca. Türkiye’de insanlara yanlış öğretilen tek bilgi, "Anadolu" coğrafyasının kapsadığı alan değildir, kuşkusuz. Bize yanlış öğretilen diğer bir konu da, Türkiye’nin dört ayrı denize kıyısı olduğudur. Hayır, Türkiye’nin dört değil, beş denize kıyısı vardır. Bilinmeyen beşinci deniz, Trakya Denizi’dir. Edirne vilâyetimizin kıyılarını ve Gökçeada’nın kuzey kıyılarını vuran sular, Ege Denizi’nin değil, Trakya Denizi’nin sularıdır. Çünkü Ege Denizi, Gökçeada ile Çanakkale Boğazı arasında biter. Çanakkale Boğazı ( Dardanella )’nın doğusunda Marmara Denizi, batısında Ege Denizi, Gelibolu Yarımadası’nın batı kıyılarında ise Trakya Denizi başlar. Türkiye’de tümüyle "Ege Denizi" olarak anılan sular, aslında üç ayrı denizin sularıdır: Güneyde Girit Denizi, ortada Ege Denizi ve kuzeyde Trakya Denizi. Trakya Denizi’nin sınırları, kuzeyde, doğuda ve batıda Türkiye ile Yunanistan’ın Trakya coğrafyası, güneyde ise Türkiye’nin Gökçeada’sı ile Yunanistan’ın Limnos ( Limni ) Adası’dır. Girit Denizi’ne Türkiye’nin kıyısı yoktur; çünkü Ródos ve Oniki Adalar ( Dodekaníssa )’ın batı kıyılarında biter. Yanlış bildiğimiz bir diğer konu da, Türkiye’nin Avrupa kıt’âsındaki tek toprağının, Trakya ( Doğu Trakya ) olduğudur. Hayır, Asya – Avrupa sınırı doğru çizildiğinde görülecektir ki, Ege Denizi – Trakya Denizi arasındaki Gökçeada ile Marmara Denizi’ndeki Marmara Adası, Avrupa’ya düşüyor. Asya – Avrupa – Afrika arasındaki büyük denize bütün dünya "Orta Deniz" veya "Merkez Deniz" derken, biz ne hikmetse "Ak Deniz" ( Akdeniz ) diyoruz. Öyle ya, ülkemizin kuzeyindeki denizin ismi Karadeniz ( Siyâh Deniz ) olduğuna göre, güneyindeki denizin ismi de Akdeniz ( Beyaz Deniz ) olması lazım. Öncelikle şunu belirtelim ki, dünya üzerinde, ismini bir renkten alan dört deniz vardır: Karadeniz ( Siyâh Deniz ), Kızıldeniz ( Kırmızı Deniz ), Akdeniz ( Beyaz Deniz ) ve Sarı Deniz... Karadeniz ( Siyâh Deniz ), ülkemizin kuzeyindeki denizdir, bunu biliyoruz. Kızıldeniz, Asya ile Afrika arasındadır, bunu da biliyoruz. Sarıdeniz, Çin ile Kore arasındadır, galiba bunu da biliyoruz. Peki Beyaz Deniz ( Ak Deniz ) adında bir denizden haberimiz var mı? Beyaz Deniz, Rusya’nın İskandinavya bölgesinde, Rusya’nın kuzeybatısında, Avrupa’nın kuzeyindedir. Beyaz Deniz’in kuzeyinde Barents Denizi ve Kola Yarımadası, batısında Karelya Özerk Cumhuriyeti, doğusunda Beyazdeniz – Kulojskoje Platosu, güneyinde ise Onejska Körfezi ve Yarımadası bulunur. Rusya’nın bir iç denizidir. Demek ki Türkiye’nin güneyindeki denize "Akdeniz" dersek, bu isimde iki ayrı deniz olmuş olur. Yani yanlış olur. Bu yanlış bilgilerimizi düzelttikten sonra "dünya turumuza" başlayabiliriz... Türkiye ile Yunanistan arasında ikiye bölünmüş olan Kıbrıs Adası’nın Yunanca ismi "Kipros"tur ve "bakır" demektir. Ada üzerinde 5 bin yıldır bakır madeni çıkartılıp işletiliyor. "Suriye" adının nereden geldiği tam olarak bilinmemekle birlikte, ismini Asur İmparatorluğu’ndan aldığı ve "Asuriye" adından geldiği düşünülmektedir. "Lübnan", İbranîce bir isimdir ve "beyaz dağlar" demektir. Lübnan Dağları eteklerindeki karlar 12 ay boyunca erimediği için bu coğrafyaya "Lübnan" denmiştir. "İsrâil", Hz. Yaqub ( as ) Peygamber’in adıdır. Qûr’ân-ı Kerîm’de, İbranî ( yahudî ) kavminden bahsedilirken, "Yaquboğulları" deyimi yerine, çoğu yerde "İsrâiloğulları" deyimi kullanılır ( Baqara, 40, 83 – 102, 122, 211, 246; Âl-i İmrân, 93; Mâide, 12, 32, 70 – 72, 110; İsrâ, 4, 101 – 104; Şuârâ, 197; Neml, 76; Secde, 23; Câsiye, 16 – 17; Ahkâf, 10; ... ) "Ürdün", ismini bu ülkedeki Ürdün Nehri’nden alır. "Suudî Arabistan", ismini 18. yy’dan itibaren ülkede egemenlik kurmaya başlayan ve halihazırda krallık âîlesini oluşturan "Suud" âîlesinden alır. Ülkenin ismi, bir âîlenin ismidir. "Yemen" isminin kökeni, Arapça’daki "yemin" kelimesidir. Bu sözcük, "yemin", Arapça’da iki ayrı anlamda kullanılır; "mutlu" ve "hukuk". Böylece, ülkenin adını şu şekilde anlayabiliriz : "Allâh’ın hukukunun egemen olduğu mutlu ülke." "Katar" ( Qatar ) isminin kökeni, Arapça’da "çıkartmak, uzaklaştırmak, değerlendirmek" gibi anlamlara gelen "qat" sözcüğüdür. Burada petrol ve gaz rezervleri kastedilmiş olabilir. Arapça’da "behr" kelimesi "deniz" demektir ve "Bahreyn" dediğiniz zaman, bu "iki deniz" anlamına gelir. "Kuweyt", Arapça’da "küçük liman" demektir, "kut" ( liman ) sözcüğünden gelmedir. "Iraq" kelimesinin ise Arapça’da "kıyı" ve "alçak ülke" olmak üzere iki ayrı anlamı vardır. Bu ülkeye bu ismin, ikinci anlamından dolayı verildiği ihtimali daha kuvvetlidir. "İran", isim olarak "Aryan" isminden gelmedir. "Aryan" ( Arîyan ), yani "Arî ırktan olan","Hind – Avrupa dil âîlesinden gelen milletler" anlamındadır. Benden duymuş olmayın ama, "İran", Kürtçe bir isimdir. İran, Iraq, Kuweyt, Suudî Arabistan, Bahreyn, Qatar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman’ı kapsayan ve Arap Denizi’ne bağlı olan körfeze Türkler ve Batılılar "Fars Körfezi", Araplar "Basra Körfezi", İranlılar "İran Körfezi" derler. Ben mi? Ben birşey demiyorum. "Pakistan" adının doğuşunun çok ilginç bir öyküsü vardır. Bu ismin bu ülkeye nasıl ve niçin verildiğini bilmekte fayda var. Türkiye'de ve dünya kamuoyunda bilinen tek şey, bu ismin "pak insanlar ülkesi" ( temiz insanlar ülkesi ) anlamına geldiğidir. Doğru olmakla beraber, eksik bir bilgidir bu. Çünkü bu isim, öyle gelişigüzel verilmiş bir isim değildir. "Pakistan" adının anlamı, sanılandan çok daha derin boyutludur. Bilindiği üzere, eskiden Pakistan diye bir yer yoktu. Sadece Hindistan vardı. "Bağımsız bir devlet" fikrini ilk ortaya atan, 1930 yılında, büyük şâîr Mûhâmmed İqbal'dir. Şiirlerini Urduca ve Farsça kaleme alan Mûhâmmed İqbal ( 1877 – 1938 )'a göre Hindistan'da iki ayrı millet ( Hindular ve müslümanlar ) vardı ve her biri kendi yoluna gitmeliydi. Bu fikir, ülkede yaşayan müslümanlarca kabul görür. Daha ülke kurulmadan, kurulacak olan ülkeye "isim" aranır. Müslümanlar, müslümanların yaşadığı eyâletleri kapsayacak olan topraklarda kurmayı amaçladıkları ülkeye isim bulmak için "yarışma" düzenlerler. Sonuçta, Büyük Britanya'daki Cambridge Üniversitesi'nde okuyan Xudri Rahmet Ali adındaki genç bir üniversite öğrencisinin bulduğu "Pakistan" ismi yarışmayı kazanır ( 1933 ). Genç bir talebenin keşfettiği bu isim, gerçekten mükemmel bir isimdi. "Pakistan" kelime olarak "temiz insanlar ülkesi" anlamına geliyordu. Aynı zamanda "Pakistan" ismindeki her harf, bir şifreydi. Çünkü her harf, ülkenin bir eyâletini simgeliyordu. Şöyle ki: "PAKİSTAN" ismindeki "P" harfi Pencab eyâletini, "A" harfi Afgan Bölgesi'ni, "K" harfi Keşmir eyâletini, "İ" harfi halkın dini olan âzîz İslâm dinini ( aynı zamanda ülkenin can damarı olan İndus Nehri’ni ), "S" harfi Sind eyâletini, "-tan" eki ise Belucistan eyâletini simgeliyor. Yani "PAKİSTAN", bütün bu isimlerin kısaltılmışı oluyordu: "Pencab + Afganî + Keşmir + İslâm + Sind + belucisTAN = PAKİSTAN". (Bu konuda ayrıntılı bilgi için, daha önce bu sitede yayınlanan "Pakistan Modeli" adlı yazımıza bakılabilinir ) Hindistanlılar ülkelerine "Bharat" derler. Ancak tüm dünya onlara "Hindistan" ( India, Inde ) diyor. Bu isim, İndus Nehri’nden geliyor. Sri Lanka’nın eski adı olan "Seylon" ( Ceylon ), Çince bir isimdir ve "dertsiz ülke" demektir. "Sri Lanka" ise "güzel ülke" demektir. Nepalliler, "Nepal" derken, aslında başkent Katmandu’nun yüksek kesimlerini kastederler. Bu isim sonra tüm ülkenin ismi oldu. "Bhutan", eski Hind Sanskrit dilindeki "Bhotia" ( Tibet ) ve "anta" ( son ) sözcüklerinden oluşma bir isimdir ve "Tibet’in sonu" ( Tibet ülkesinin bittiği yer ) anlamına gelmektedir. Bhutanlılar, 9. yy’da Tibet’ten buraya gelmişlerdir. "Bod", Tibet İmparatorluğu’nun çok eski bir adıdır. Bhutan’ın bugünkü orijinal adı olan "Druk - Yul" ise kendi dillerinde "canavarlar ülkesi" demektir. Nitekim kırmızı – turuncu’lu Bhutan ( Druk – Yul ) bayrağının üzerinde de canavar resmi vardır. "Bangladeş", Bangal dilinde "Bangal ülkesi" demektir. Bu ülkedeki evlerin mimarî yapısına benzediği için, bugün tüm dünyada kullanılan "bungalov" kelimesi de buradan gelmedir. "Laos", adını, kazıklar üzerinde tahtadan ve hintkamışından evler yapıp bu evlerde oturan "Lao" halkından alır. "Brunei" adı, Hind Sanskrit dilindeki "bhumi" ( ülke, bölge ) sözcüğünden gelmedir. Bugünkü "Vietnem" ülkesine Çinliler M. Ö. 111 yılında "güneydeki ülke" anlamında "Nam Viêt" adını verdiler. Bu iki kelime yer değiştirip birleşti. "Malaysia" ( Malezya ) adı, "Malaya" ve "Singapur" isimlerinin karışımından oluşturulmuş bir addır. Singapur, 1963 – 65 yıllarında Malezya Federasyonu’na aitti. "Singapur" ise Malayca’daki "Singa Pura" ismidir ve "aslanlar şehri" demektir. "İndonesia" ( Endonezya ), Yunanca bir isimdir ve "Hindistan Adaları" demektir. "Maldiv" ismi ise Hintçe’deki "mahal" ( saray ) ve "diva" ( ada ) kelimelerinden oluşturulmuştur. Bahsedilen "saray adası", bugünkü başkenti Malé’dir. Eskiden sultanlar burada sarayda otururdu. "Filipinler" ismi bu ülkeye, Güney Asya’nın tek hristiyan ülkesi olduğu için, hristiyanlarca ele geçirilince, İspanya Kralı II. Philipp’in adından dolayı verilmiştir. Tayvan’ın eski adı olan "Formoza", Portekizli denizciler tarafından verilmiş bir isimdi. Portekizce’de "güzel ada" anlamına geliyordu. Çince olan "Taiwan" ise, "deniz kenarındaki teraslar" demektir. Burada kastedilen, bu ada ülkesinde deniz boyunca dizilmiş ve oldukça san’atsal bir görüntüsü olan pirinç tarlalarıdır. Japonlar ülkelerine "Nippon" derler. Bu, "güneşin doğduğu ülke" demektir. Kelimenin Çincesi "Japuen" şeklindedir ve dünyaya bu şekliyle yayılır: Japonya. "Korea" ( Kore ), Kore dilinde "sabahın sessizliği" demektir. Ayrıca bu topraklarda bir zamanlar Koryo İmparatorluğu vardı. "Koryo" sözcüğü "yüksek derecede güzelliklerle dolu ülke" demektir. Çinliler ülkelerine "Zhông - Hu" derler. Bu isim, "Orta İmparatorluğu" ( Merkez İmparatorluğu ) demektir. Çinliler kendi ülkelerini "dünyanın merkezi" olarak gördükleri için ülkelerine bu adı vermişlerdir. "Rusya" isminde ise çok ilginç bir durum vardır. Eskiden, bu topraklarda yaşayan İsveçliler’e "Rus" denirdi. Yani "Rusya", aslında "İsveçliler’in ülkesi" demektir. Rusya’nın kuzeybatısında, Kara Denizi ile Barents Denizi arasındaki "Nowaya Zemliya" adlı adanın ismi ise Rusça’da "yeni topraklar" anlamına geliyor. "Azerbaycan" adının kaynağı, Farsça’daki "azer" ( ateş ) ve "baykan" ( bekçi ) sözcükleridir; "ateş bekçisi". Ermenîler ülkelerine "Hayik" diyorlar. Ermenî halkının ilk krallarından biri olan Hayt, halkına kendi adını veriyor. Bir zamanların "Osmanlı" halkı gibi. Rusya, Kafkasya, Türkiye ve Yunanistan, Asya – Avrupa sınırının geçtiği yerlerdir. "Avrupa" ( Europe ), Yunanca’daki "erebos" ( batı ülkesi ) kelimesinden doğmuştur. Anlayacağınız, "Asya" kelimesi Asurca’da "doğu" anlamına gelirken, "Avrupa" kelimesi de Yunanca’da "batı" anlamına geliyor. Yani biz "Asya - Avrupa" dediğimizde, aslında "doğu - batı" diyoruz. Aramızda kalması şartıyla size bir sır vereyim: Aslında Avrupa diye bir kıt’â yoktur. Sadece Asya vardır. Asya, bütün Avrasya’yı kapsıyor. Bugün "Avrupa" dediğimiz yer, aslında Asya’nın batı topraklarıdır. Beyaz ırk, kendilerine ait özel bir mekân sahibi olmak için, burayı Asya’dan bağımsız ayrı bir kıt’â olarak kabul ettiler ve bütün dünyaya – bendeniz hariç – kabul ettirdiler. Asya ve Avrupa, siyasî sebeplerden dolayı ayrıştırıldı. Asya – Avrupa sınırını ilk olarak M. Ö. 6. yy’da Hekataios çizdi. Yeniçağ’da ise doğu sınırı olarak Ural belirlendi. Asya – Avrupa sınırı, Rusya’nın kuzeyindeki Kara Denizi ile başlayıp Yunanistan’ın güneydoğusundaki Girit Denizi ile biter. Sınırı, kuzeyden güneye doğru sırasıyla Kara Nehri, Ural Dağları, Ural Nehri, Hazar Gölü, Kafkasya Dağları, Karadeniz, Boğaziçi ( İstanbul Boğazı ), Marmara Denizi, Dardanella ( Çanakkale Boğazı ), Ege Denizi ve Girit Denizi çizer. Her iki kıt’â üzerinde toprağı olan ülkeler Rusya Federasyonu, Kazakistan, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye ve Yunanistan, her iki kıt’â üzerinde bulunan tek şehir ise İstanbul’dur. Yunanistan’ın Asya’daki toprakları, Türkiye’nin Avrupa’daki topraklarından fazladır. Türkiye’nin Avrupa’daki toprakları, birçok Avrupa ülkesinin toplam yüzölçümünden büyüktür. Görüldüğü gibi, Asya – Avrupa sınırı "reel" değil, "yapay" bir sınırdır. Çünkü iki kıt’ânın sınırı ancak "su" ile çizilir. Oysa Asya – Avrupa sınırını bazı yerlerde nehirler, bazı yerlerde dağlar, bazı yerlerde boğazlar çiziyor. Hiç dağla, toprakla, nehirle iki kıt’â arasındaki sınır çizilebilir mi? Bir nehir ya da bir dağ, nasıl olur da iki ayrı kontinentin sınırı olabilir? Böyle birşey akıl dışıdır. Asya – Avrupa sınırının doğal ( coğrafî ) değil, siyasî ve politik olduğu bellidir. Neyse, biz "Avrupa" denilen bu toprak parçasında yer alan ülkelerle konumuza devam edelim. "Ukraïne" ( Ukrayna ), Rusça bir kelimedir ve "sınır ülkesi" demektir. "Moldova", ismini 14. yy’daki Moldova Prensliği’nden alıyor. Ancak bu prensliğin egemenliği altındaki toprakların büyük bir bölümü bugünkü Romanya’dadır. Arnavutlar ülkelerine "Shqipërie" derler. Bu isim onların dilinde "kartal ülkesi" anlamına gelir. Kırmızı Arnavutluk bayrağının üzerinde de çift başlı siyâh kartal vardır. "Yugoslavya", bu dilde "Güney Slavya" demektir. "Bosna - Hersek", ismini başkent Saraybosna’dan geçen "Bosna" Nehri ile "hükümdarlık" anlamına gelen "herzegowina" kelimesinden alır. "Bosnia - Herzegowina", yani "Bosna Hükümdarlığı". "Polonya" ülkesine adını veren "poleni" kelimesi Slavca’dır ve "köylü" demektir. Leh halkının yaşadığı bu ülkeye eskiden "Lehistan" diyorduk. Norveçliler ülkelerine "Norge" derler. Bu sözcük, denizcilerin parolasıydı. "Norge" (Norveç ), bu dilde "Kuzeye! Daha kuzeye! Daima kuzeye!" demektir. "Danimarka", adını Hristiyanlık öncesi kralları olan Dan’ın isminden alıyor. Danimarka’ya ait, Norveç Denizi ile Atlas Okyanusu arasında bulunan "Far Oer" Adaları’nın adı, "koyun adaları" demektir. Adalar, koyunlarıyla meşhurdur. Yine Danimarka’ya ait olan ama Amerika kıt’âsında bulunan "Grønland" Adası’nın adı "yeşil ülke" demek. Dünyanın en büyük adası olan Grönland’ın altıda beşi buzlarla kaplı olmasına rağmen, neden bu ismi verdiklerini bilmiyoruz. Adanın Eskimo dilindeki orijinal adı: "Kalaallit Nunaat". Almanlar kendilerine "Deutsch", Almanya’ya da "Deutschland" derler. "Deutsch" ( Alman ) kelimesinin kökeni, Eski Almanca’da "halk" anlamına gelen "diota" sözcüğüdür. Gotça’daki "thiuda" ve Cermence’deki "theude" sözcükleri de aynı anlamda kullanılıyordu. Bugünkü Avusturya, 800’lü yıllarda Frank İmparatorluğu’nun doğu toprakları olduğu için "Österreich" ( doğu imparatorluğu ) dendi. Büyük Karl, buraya "Ostmark" diyordu. "Hafif taş" anlamına gelen "leichter Stein" ifadesinden türeme "Liechtenstein", Avusturya’nın başkenti Viyana ( Wien )’nın güneyinde bulunan Liechtenstein Kalesi’nden yönetilen ve 1719 yılında "Liechtenstein" adını alan prensliğin adıdır. Üç resmî dili olan İsviçre’nin Almanca adı "Schweiz", Fransızca adı "Suisse", İtalyanca adı "Svizzera"’dır. Ülke, ismini memleketin ortasındaki "Schwyz" kantonu ve şehrinden alır. Tıpkı Türkler’in Féz şehrinden yola çıkarak bütün Mağrib ülkesine "Fas" dedikleri gibi. İsviçre’nin bir ismi de "Helvestika" olup, ülkenin uluslararası trafik işareti olan "CH", bu Helvestika Konfederasyonu’nun başharfleridir. "İtalya", ismini Romalılar zamanında yaşayan İtalikler’den alıyor. Eğri yazılan harfler için kullandığımız "italik" sözcüğü buradan geliyor. "San Marino" ismindeki "san" sıfatı "âzîz" demektir. Dünyanın en küçük ülkelerinden biri olmasına rağmen 400 yıldır bağımsız bir devlet olan San Marino, ismini 301 yılında ülkeyi kuran Riminili Âzîz Marinus’tan alıyor. "Malta", Fönce bir kelimedir ve "emniyet, sığınma" anlamına gelmektedir. Yunanlılar M. Ö. 5. yy’da Monako’yu ele geçirince, kralları Herakles Monoikos adına burada bir tapınak ( âbide ) yaptırdılar. Kral Monoikos’un adından ülkenin adı olan "Monako" doğdu. "Lüksemburg", ismini "Lucilinburhuc" Kalesi’nden alır. Bu kalenin adı sonradan "Lützelburg" oldu. Romalılar, Belçika’da yaşayan Kelt – German halka "Belgae" diyorlardı ve burada "Gallia Belgica" adında bir vilâyet kurmuşlardı. "België" ( Belçika ) adı buradan geliyor. % 40’ı deniz seviyesinin altında olan Hollanda’nın orijinal adı olan "Nederland", kelime olarak "alçak ülke" anlamına geliyor. Ülkede bir tane bile dağ yoktur, topraklarının çoğu sonradan su üzerine ekilmiş ve bu şekilde ülke büyütülmüştür. Görüldüğü üzere Hollanda ve Iraq, "adaş" ülkelerdir, ikisinin de ismi "alçak ülke" demektir. Nederland ( Hollanda ) Flamanca, Iraq ( Irak ) ise Arapça. Hollanda’nın bütün batı ve kuzey kıyıları, Kuzey Denizi ( Noordzee ) ile çevrilidir. Hollanda’nın kuzeyinde bir de "iç deniz" vardır. Bu denizin ismi "Güney Denizi" anlamında "Zuiderzee" idi. Fakat Hollandalılar, su üzerinde yol alabilmek için, bu denizin üzerinde iki adet yol yaptılar. Güney Denizi ( Zuiderzee ) ile Kuzey Denizi ( Noordzee )’nin birleştiği yerde yapılan Afsluitdijk ve Güney Denizi’nin ortasında yapılan Markerwaarddijk isimli bu yollardan sonra, Güney Denizi, iki ayrı deniz oluverdi. Kuzeydekine "Buz Denizi" anlamında "IJsselmeer", güneydekine de buradaki Marken Adası’nın adı verilerek "Markermeer" dendi. Hollanda’nın güneybatısında bulunan ve ismi "deniz ülkesi" mânâsına gelen "Zeeland" ( Zelanda ) vilâyeti ise, bugünkü New Sealand ( Yeni Zelanda ) ülkesine adını vermiştir. Avrupa’nın en büyük adası olan "Britanya"’nın 18. yy’dan beri ismi böyledir. Ancak bu isim, çok eskilerden beri kullanılır. Galliler ve Romalılar, Kelt halkının yaşadığı bu adaya "Britanni" diyorlardı. Bu isim, Keltçe’de "karışık renkli" anlamına gelen "brith" sözcüğünden türemedir. Öteden beri buranın halkı, bir gelenek olarak vücûdlarını boyayıp karışık renkli yapıyorlardı. Dünyada yanlış kullanılan bir deyim de, bu ülkeye / devlete "İngiltere" denmesidir. Gerçek şudur ki, bugün dünya üzerinde "İngiltere" diye bir ülke veya devlet yoktur. Ülkenin adı "Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda" olup, uluslararası trafik remzi "GB"’dir. İngiltere, bu ülkenin dört parçasından ( diğerleri Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda ) biridir sadece. İrlandalılar ülkelerine "Eire" derler. Bu ismin kökeni, Keltçe’deki "erin" sözcüğüdür ve "yeşil ada" demektir. İrlanda, ülkemizde, Isparta vilâyetimizdeki Eğirdir Gölü üzerinde bulunan Yeşilada’nın adaşıdır. "Ísland" ( İzlanda ) ise "buz ülkesi" demektir. "Andorra", Navarresçe’deki "andurrial" kelimesinden doğmuştur ve "çalı – çırpı ile bezenmiş toprak" demektir. İspanya’da bir zamanlar İslam’ın egemen olduğu "Endülüs" coğrafyası, adını burayı 411 yılında işgal eden Vandallar’dan alır. "España" ( İspanya ) ise, Fönce’de "tavşanlar sahili" anlamına gelen "hispania" kelimesinden gelmedir. "Portugal" ( Portekiz ) isminin nereden geldiği konusunda iki ayrı görüş vardır. Birinci görüşe göre, "Portugal" kelimesi Latince’de "sıcak liman" anlamına geldiği için ülkeye bu isim verilmiştir. Diğer görüşe göre ise, bugünkü Porto şehri yakınlarında bulunan ve Romalılar’dan kalma "Portus" ve "Cale" adlarındaki iki yerleşim biriminin isimlerinin birleşiminden oluşmuştur. Asıl adı Arapça’da "Tarık Dağı" anlamına gelen "Cebel-i Tariq" olan Cebelitarık’a Avrupalılar "Gibraltar" der. Büyük Britanya’nın işgali altındadır. Avrupa ile Afrika’yı, aynı şekilde Akdeniz ile Atlas Okyanusu’nu biribirinden ayıran boğazın adı "Cebel-i Tariq" ( Cebelitarık ) Boğazı" olup, ismini âzîz İslam dînini İspanya üzerinden Avrupa kıt’âsına ilk taşıyan İslam kumandanı olan Tariq ibn-i Ziyâd’ın isminden alır. Cebelitarık kenti, müslümanların İspanya’yı ilk fethettikleri noktadır. Yanlış bildiğimiz bir coğrafî konu da, İspanya ve Portekiz’in salt Avrupa ülkeleri olduğu hususudur. Hayır, İspanya ve Portekiz, hem Avrupa’da, hem de Afrika’da toprağı olan ülkelerdir. İspanya’nın Afrika kıt’âsındaki toprakları, Fas kıyılarında bulunan Ceuta ( Sebte ) ve Melilla şehirleri ile Atlas Okyanusu üzerindeki Kanarya Adaları’dır. Portekiz’in Afrika’daki toprağı ise Atlas Okyanusu üzerindeki Madeira Adaları’dır. İslam bayrağı Avrupa kıt’âsında ilk dalgalanmaya başlayınca, yani Endülüs İslam Devleti’nde, burada, Afrika’dan gelen siyâhî bir müslüman halk olan İfrikîye kavmi, "İfrikîye" adında bir şehir kurdular. İfrikîyeliler, Avrupalılar’ın gördüğü ilk Afrikalı siyâh topluluktur. Avrupalılar, siyâhları ve Afrikalılar’ı bu İfrikîye halkı üzerinden tanıdı. Ancak Avrupalılar ondan sonra bütün karşılaştıkları bütün siyâh insanları bu isimle, "İfrikî" ismiyle andılar. Bugünkü "Afrika" adı buradan doğdu. Faslılar ülkelerine "Mağrib" derler. Arapça’dır ve "batı" demektir. Yani Fas ve Avrupa "adaştır". "Moritanya" adının nereden geldiği noktasında iki ayrı ihtimal vardır. Birincisi, bu ismin, Yunanca’da "siyâhderili insanlar" anlamına gelen aynı kelimeden geldiği ihtimalidir. İkincisi ise, ismin Maure halkından gelme olduğudur. "Maure" adının kökeni, Fönce’deki "mahurim" ( batı insanı ) sözcüğüdür. "Cezayir" adının kökeni, Arapça’da "yarımada" anlamına gelen "cezîre" sözcüğüdür. Görüldüğü gibi Cezayir, ülkemizde, Şırnak vilâyetimizde bulunan Cizre ilçesiyle "adaştır". Mezopotamya’nın Arapça adı da "Cezîre"dir üstelik. "Tunus", adını ülkenin başkenti olan "Tunis" şehrinden alır. "Libya" adının kökeni, Eski Mısır dilindeki "lebu" kelimesidir. Mısırlılar, önce batı tarafındaki Berber kavimleri için, sonra da tüm Kuzey Afrika kıyıları için bu ismi kullandılar. Mısır'ın İslâm öncesi adı "Kemet" idi ve bu isim, "siyâh ülke" anlamına geliyordu. İslâm'dan sonra "Mısır" adı doğdu. Mısır, 640 yılında İslâm'ın egemenliğine girdi. Mısır'ı fetheden Amr ibn-i Âs komutasındaki müslümanlar, bu toprakların derin tarihî ve felsefî köklerine hayran kaldılar. Fethettikleri ülkenin, medeniyetin beşiklerinden biri olduğunu, varsıl bir tarihî geçmişinin ve semiz bir kültür birikiminin bulunduğunu gördüler. Bu yüzden bu topraklara "Misr" ( Mısır ) adını verdiler. Peki neden ? "Mısır" ne demekti, bu sözcük ne anlama geliyordu ? Bu isim, bu ülkeye verilen gerçekten muhteşem bir isimdi. Şöyle ki: "Mısır" adı, üç harften oluşan bir addır. Bunlar, "Mim" ( M ), "Sad" ( S ) ve "Ra" ( R ) harfleridir. Her harf, ülkenin geçirdiği ve ülke halkının yaşadığı bir tarihî süreci anlatır. Mısır halkı, tarihinde çok büyük zorluk ve çileler, çok büyük eziyetler ve meşakkatler yaşadılar. Birinci harf olan "Mim" ( M ) harfi, "meşakkat" içindir; ülkenin tarihindeki birinci süreci ifâde eder. Peki Mısır halkı, bu zorluklara, çilelere, meşakkatlere boyun mu eğdi? Hayır, onlar bu meşakkatlere karşı hep direndiler, sabr ve sebat ettiler. İkinci harf olan "Sad" ( S ) harfi, "sabr" içindir; ülkenin ikinci sürecini ifâde eder. İşte bu sabırlarının, sebat ve dirençlerinin, teslîm olmayışlarının karşılığı olarak Mısır ülkesi medeniyete ve refâha kavuştu. Sabırlarının karşılığını gördüler. Üstün bir medeniyet ve refâh bir toplum kurdular. Üçüncü harf olan "Ra" ( R ) harfi, "refâh" içindir; halkın yaşadığı üçüncü ve son süreci ifâde eder. "M – S – R" ( Mim – Sad – Ra ) harflerinden oluşan "Mısır" adının anlamı işte budur: "Meşakkat – Sabr – Refâh". Bütün dünya aynı şekilde ülkeyi bu mükemmel isimle, "Mısır" ismiyle anarken, hayret vericidir ki, Batılılar ( yani Beyaz Adam ), bu ismi hiçbir zaman kullanmadı. Batılılar, "Mısır" adını kullanmaktan her zaman kaçındılar. Onlar bu ülkeye başka bir isim taktılar ve kendilerini, kendi uydurdukları bu isimle avuttular. İngilizler ve Fransızlar "Egypt", Almanlar "Ägypten", İspanyollar "Egipto" dediler. Diğer bütün Avrupalılar da buna benzer isimler kullandılar. Niye mi? Şunun için: Bildiğiniz gibi Mısır'da hristiyan bir azınlık vardır ve bunlara "Qıptî" denir. Batılılar bu hristiyan Qıptîler'i her zaman için ülkenin asıl sahipleri olarak görmek istediklerinden ülkeyi bu isimlerle andılar. "Egypt, Ägypten, Egipto" isimlerindeki "-gypt, -gipt", işte bu "qıptî" ( kıptî ) anlamındadır. (Bu konuda ayrıntılı bilgi için, daha önce bu sitede yayınlanan "Mim – Sad – Ra" adlı yazımıza bakılabilinir ) Yanlış bildiğimiz bir şeyi daha burada zikredelim: Mısır, sadece bir kıt’ânın ülkesi değildir. Mısır hem Afrika, hem de Asya üzerindedir. Çünkü Sina Yarımadası, Asya toprağıdır. Bizim için Trakya neyse, Mısır için Sina odur. "Sudan" ( doğrusu "Suwdan" şeklindedir ), Arapça’daki "eswed" ( siyâh ) sözcüğünün çoğulu ( cem’i ) olup "siyâhlar" demektir. Aslında "Sudan", bütün Orta Afrika için kullanılan bir coğrafî addır, tüm Afrika’nın üçte ikisini kapsar. Kızıldeniz kıyısındaki "Eritre" ülkesinin adı, Yunanca’daki "Erythra Thalassa" adından gelmedir ve "Kızıldeniz" demektir. "Etiyopya" adının kökeni, Eski Yunanca’da "siyâhderili insan" anlamına gelen "aethiops" sözcüğüdür. Görüldüğü gibi Etiyopya, sudan ve Moritanya, bu üç ülke de "adaştır"; isimleri aynı anlama geliyor. "Cibuti" adının kökeni Afarî dilindeki "gabouti" sözcüğüdür. Anlamı, "palmiye yapraklarından yapılmış minder". "Somali", adını Hz. Mûhâmmed ( saw )’in soyundan gelen Somali âîlesinden alıyor. Resûlullâh ( saw ) zamanında, Mekkeli müşriklerin zûlüm ve işkencelerinden dolayı Cafer bin Ebi Talib ( Hz. Ali’nin kardeşi ) önderliğindeki müslümanların hîcret ettiği ve İslam’ın Afrika’ya ilk yayıldığı yer bu ülkedir. O zamanlar Somali diye bir ülke yoktu ve burası Habeşistan’a ( Etiyopya ) ait olduğu için, biz tarihte bu olaya "Habeşistan’a hîcret" diyoruz. Ancak hîcret edilen coğrafya, sanıldığı gibi bugünkü Etiyopya değil, Somali’ydi. "Kenya" adının kökeni Kambas dilindeki "kima ja kegnia" ifadesidir ve "beyaz dağ" demektir. Burada kastedilen, tepesi kardan dolayı her zaman beyaz olan, bu ülkede bulunan ve Afrika’nın en yüksek dağı olan ( 5895 m ) Klimanjaro Dağı’dır, elbette. Görüldüğü gibi Kenya ve Lübnan, aynı anlamdadır; sadece biri tekil iken, biri çoğuldur. Kenya, Kambas dilinde "beyaz dağ" demekken, Lübnan İbranîce’de "beyaz dağlar" anlamındadır. Tanzanya ülkesi, iki ayrı bölgeden oluşur. Ülkenin asıl toprak parçası olan "Tanganyika" ve Hind Okyanusu üzerindeki "Sansibar" ( Zenzibar ) Adası. "Tanzanya", bu iki ismin birleşimidir. Bu ikisi, 1964’te Tanganyika – Sansibar Federasyonu kurmuşlardı. "Burundi" ismindeki "bu" sözcüğü "ülke" demektir. "Rundi" ise "Ruanda"’dır. Yani "Burundi", anlam olarak "Ruanda ülkesi" demektir. "Uganda", ismini 19. yy’a kadar bölgenin en güçlü devleti olan Buganda Krallığı’ndan alır ve anlamı "insanların ülkesi"’dir. Az önce de ifade ettiğimiz gibi, "bu" sözcüğü "ülke" demektir, "ganda" ise "insanlar" anlamındadır. "Orta Afrika Cumhuriyeti", Afrika’nın tam ortasında olduğu için bu adı almıştır. "Nijer", adını Nijer Nehri’nden alır. "Nijerya"’ya gelince. Eskiden İngiliz sömürgeciler, Nijer Nehri’nden dolayı bütün Batı Afrika için "Nijerya" ( Nigeria ) adını kullanıyorlardı. Bu isim, sonradan sadece bir ülke, bugünkü Nijerya ile sınırlı kaldı. Nijerya’nın kuzeyinde bulunan ve müslümanların yaşadığı "Sokoto" bölgesinin ismi Fulani dilinde bir isimdir ve "bilinmezlik" demektir. (Bu konuda ayrıntılı bilgi için, daha önce bu sitede yayınlanan "Nijeryalı Şehîdler" adlı yazımıza bakılabilinir ) "Mali", ismini Kral Malinke’nin kurduğu Büyük Mali İmparatorluğu ( 10. yy – 16. yy )’ndan almıştır. "Senegal", adını Sénégal Nehri’nden alır. "Kap Verde", Portekizce’deki "cabo verde" ( yeşil burun )’dir. Eskiden ülkemizdeki atlaslarda bu ülkenin adı olarak "Yeşilburun Adaları" yazılırdı, ama sonra ne hikmetse, "Kap Verde" diye yazmaya başladılar. Türkçe’den mi vazgeçtiler, yoksa Portekizce’ye mi yöneldiler, anlamadım. "Gambiya", adını Gambiya Nehri’nden alır. "Gine" adının kökenine gelince: Berber dilindeki "aguinaoui" ( siyâh ) veya "tuareg aginaw" ( siyâh insanlar ) sözcükleri, ülke adının kaynağıdır. "Guinea" ( Gine ), ayrıca bu dilde "altın sikke" demektir. Moritanya, Sudan ve Etiyopya’ya "adaş" bir ülke daha. "Gine - Bissao" ise, adının sonuna, sırf Gine ülkesinden ayırt edebilmek için, başkentin adı eklenerek ( Bissao ) oluşturulmuştur. "Sierra Leone", Portekizce "Serra Lyõa" ( aslanlar dağı )’dan gelmedir. 15. yy’da burayı işgal eden Portekizliler bu ismi taktılar. "Liberya", İngilizce’dir ve "özgür ülke" demektir. Bir zamanlar fildişi, denizaşırı ticarette Afrika’nın en büyük madeni olduğu için bir ülkeye "Fildişi Sahili" dendi. "Burkina Faso" ismi Suaheli dilinde bir isimdir. "Burkina" sözcüğü "dürüst insanlar" anlamına gelirken, "faso" sözcüğü ise "ülke" ( baba yurdu ) demektir. "Faso" kelimesi, "fa" ( baba, ata ) ve "so" ( köy ) sözcüklerinden meydana gelen bileşik bir kelimedir. "Gana", ismini eski Batı Sudanlı Gana İmparatorluğu’ndan alıyor. Fakat ilginçtir; şimdiki Gana, bu imparatorluğa hiçbir zaman ait olmamıştı. "Togo", Ewe dilinde "su" demektir. "Benin", adını 13. – 19. yy’lardaki Benin Krallığı’ndan alıyor. Bu krallığın topraklarının büyük bir kısmı, bugünkü Nijerya’daydı. Benin’in 1975’ten önceki adı "Dahomey" idi. "Kamerun" adı Portekizce’de "karides" anlamına gelen "camaroes" sözcüğünden gelmedir. Bu ülkedeki Wuri Nehri’nde çok karides bulunduğu için, Fernando Póo, 1472’de nehrin adını "Rio dos Camaroes" ( Karides Nehri ) olarak değiştirdi. Bu isim sonra bu ülkenin adı oldu. "Ekvator Ginesi", adını ekvator ( Oº paraleli )’dan alır, fakat ekvator üzerinde değildir, ekvatorun biraz kuzeyindedir. "Gine" adının ne anlama geldiğini ise ( = "siyâh insanlar" ) daha önce açıklamıştık. "São Tomé ve Príncipe" adlı "iki ada ülkesine" gelince: "São Tomé", 21 Aralık günü adaya ayak basan Âzîz Thomas’ın adıdır. "Príncipe" ise, "Portekiz prenslarinin zaferi" olarak verildi. Portekizliler 15. yy’da Gabon kıyılarına ulaştıklarında, Mbé Nehri’nin okyanusa döküldüğü noktaya "kukuleta mantosu" anlamında "Gabão" adını verdiler. Bu isim, sonradan "Gabon" ülkesinin adı oldu. "Zaire", bu ülkenin dilinde "büyük su" demektir. "Angola", adını eski bir krallık silsilesi olan Ngola Krallığı’ndan alır. "Zambiya", ismini Zambezi Nehri’nden alır. "Malawi", Chichetewa dilinde "alev alan su" demektir. ”Botswana" ismindeki "bo" sözcüğü Tswana dilinde "halk" demektir. Bu durumda "Botswana", bu dilde "Tswana halkı" anlamındadır. "Namibya" ismindeki "namib" sözcüğü Bantu dilinde "boş" demektir. "Namib Çölü" ( Boş Çöl ), ülkeye adını vermiştir. "Güney Afrika Cumhuriyeti", Afrika’nın en güneyinde olduğu için bu adı almıştır. "Lesotho" adı, "Sotho dilini konuşan halk" demektir. "Sotho" ise kelime olarak "çok çok batıda yurt edinmiş" anlamına gelir. "Komor Adaları"’nın isim kaynağı, Arapça’daki "qumr" kelimesinin çoğuludur ve "küçük ay adaları" demektir. "Seyşel Adaları", adını Fransa Kralı XV. Ludwig’in hükümranlığı zamanında ( 1715 – 74 ) finanz başkanlığı yapan Moreau de Séchelles’in adından alır. "Mauritius", adını Hollanda – Doğu Hindistan Kumpanyası’nı yöneten Nessaulu Moritz’den alır. Bu isim buraya 16. yy’ın sonunda verildi. "Amerika", adını İtalyan denizci Amerique Vespucci’den alır. Bu isim kıt’âya 1507’de verilmiştir. "Kanada" adı, ya bir Eskimo dili olan İroquois dilindeki "kanada" ( köy ) sözcüğünden, ya da kızılderili dilindeki "kanatta" ( şapka ) sözcüğünden geliyor. Belki de ikisi de doğrudur. Çünkü Eskimolar için yurt olan bu topraklar, onlar için "köy"dür, köyleridir. Kızılderililer için ise yaşadıkları toprakların en kuzey coğrafyasıdır, yani "şapka"dır. Kızılderililer genel olarak Amerika’nın tümüne yayılmış olmakla birlikte, asıl anayurtları bugünkü ABD’nin ortasında bulunan Texas, Oklahoma, Kansas, Colorado, Nebraska, Iowa, Illinois, Indiana, Arkansas bölgeleridir. "Indiana" eyâletinin adı zaten "Kızılderili" demektir. Aynı şekilde "Oklahoma" ayâletinin adı da bir kızılderili dili olan Chocktaw dilindeki "oklahumma" kelimesinden gelmedir ve "kızıl derili" demektir. "Oklahoma", Chocktaw dilindeki "okla" ( kırmızı, kızıl ) ve "humma" ( insan ) sözcüklerinden doğmuştur. "Meksika", adını Aztek Uygarlığı’nı kuran Méxica halkından alır. Bu halk ise bu adını, aynı isimdeki bir gölden alır. Bu göl kenarında yaşayan kavmin adı olan "Méxica", Aztek dilinde "Ay Gölü" demektir. "Belize", kızılderili dilinde "çamurlu su" demektir. Bir görüşe göre ise "Belize", Peter Wallace isminin İspanyolca okunuş şeklidir. Bu korsan, 1638’de, Belize Nehri’nin Karibik Denizi’ne döküldüğü noktada ilk İngiliz kolonisini kurdu. "Guatemala", kızılderili dilinde bir isim olmasına karşılık, kızılderililerin hangi lehçesindeki sözcüğün karşılığı olduğu kesinlik kazanmamıştır. Çünkü "Guatemala", kızılderili dilinin bir lehçesinde "ağaçlar ülkesi" demekken, başka bir lehçesinde ise "suyun fışkırdığı dağ" demektir. "El Salvador", İspanyolca’da "kurtarıcı" demektir ve burada kastedilen kurtarıcı, Hz. İsâ ( as )’dır. İspanyol koloniciler 1524’te sadece bir liman için bu ismi kullandılar. Sonra bu isim, ülkenin ismi oldu. Ülkenin başkentinin adı da "San Salvador" ( Âzîz Kurtarıcı )’dur. "Nikaragua" adı, buranın yerlileri olan ve bugün tamamen beyazlarla karışmış ve melezleşmiş bir bir kızılderili halk olan Nikaro halkının adından gelir. ”Kosta Rika", İspanyolca’da "zengin sahil" demektir. "Panamá", kızılderili dilinde bir isimdir ve "suyun akıntısına kapılan balık" demektir. "Bahama Adaları"’nın adını buralara İspanyol "kâşifler" verdiler. İspanyolca’da "düz deniz, alçak deniz" anlamına gelen "baja mar" ifadesinden gelmedir. "Küba" adının anlamı "şeker adası"’dır. Ülke, şaker kamışıyla ünlüdür. "Jamaika" adının kökeni Aruak dilindeki "Xaymaca" kelimesidir ve "pınarlar ülkesi" demektir. "Haiti" adı da aynı şekilde Aruak ( Arawak ) dilinde bir kelimedir ve "yüksek ülke" demektir. Bilindiği üzere Haiti’nin üçte ikisi dört ayrı dağla kaplıdır. İlginç olan, kızılderili dilindeki "ayti" sözcüğünün de "dağlık ülke" anlamına gelmesi ve bu sözcüğün "Haiti" kelimesine benzemesidir. Görüldüğü gibi Haiti adı, Hollanda ve Iraq adlarının zıddıdır. "Dominika" adı, İspanyolca’daki "domingo" ve Latince’deki "dies dominica" sözcüklerinden gelmedir ve "Pazar" demektir. Ada, Colomb tarafından 3 Kasım 1493’te, hristiyanlarca kutsal olan Pazar günü "keşfedildiği" için bu adı almıştır. "Dominik Cumhuriyeti"’nin adı da bu sebeple verilmiştir. ( Dominika başka, Dominik Cumhuriyeti başka bir ülkedir; karıştırılmamalıdır. ) "Saint Kitts ve Nevis" Adaları’nın her ikisi de 1493’te Colomb tarafından "keşfedildi". Adaya ilk ayak basan gemicilerin elebaşı Saint Christopher’den dolayı adaya "Saint Kitts" adı verildi. Öbür ada "Nevis"’in adı ise İspanyolca’da "kar" anlamına gelen "nieves" sözcüğünden alınmadır. "Grenada", ismini İspanya’nın Endülüs topraklarındaki "Granada" şehrinden alıyor. "Barbados", İspanyolca’da "sakallı" demektir. Bu isim İspanyol gemiciler tarafından 16. yy’da bu ülkeye, burada yetişen dünyaca ünlü incir ağaçlarının çok kıllı olan yapraklarından dolayı verildi. "Trinidad ve Tobago" adı bu ülkeye C. Colomb tarafından verildi, İspanyolca’dır. "Trinidad", bu dilde "teslis" ( üçleme ) demek. Yani; Tanrı, İsâ ve Rûh’ul- Qûds ( Kutsal Rûh ). "Tobago" ise "tütün" demek. Amerika kıt’âsını "keşfeden" Avrupalı beyazların, bu yeni topraklara verdikleri adlara baktığınızda, onların hangi rûh hali içinde olduklarını ve hangi amaçlarla bu maceraya atıldıklarını rahatça kavrayabiliyorsunuz. "Surinam", adını Surinam Nehri’nden alır. Bu isim, aynı zamanda, Avrupalı sömürgecilerden önce burada yaşayan halkın etnik adıydı. "Guyana", kızılderili dilinde "çok su ülkesi" demektir. Kızılderililer’de ayrıca "guainázes" kelimesi vardır ve bu da "değerli halk" ( değerli insanlar ) anlamına gelir. "Venezuela", İtalya’nın Venezia ( Venedik ) şehrinin İspanyolca adıdır ve "Küçük Venedik" demektir. ”Kolombiya", adını Christoph Colomb’dan alır. Bu isim ülkeye 1863 yılında verildi. Yani Colomb’dan 400 yıl sonra. "Ekvator", adını bu ülkeden geçen ekvator enlemi ( Oº )’nden alır. "Peru", adını bugünkü Ekvator topraklarında akan bir ırmaktan alır. Bu nehrin İnka dilindeki adı "Pirú" idi. "Bolivya", adını büyük özgürlük savaşçısı ve bu ülkenin ilk devlet başkanı olan Simón Bolívar ( 1783 – 1830 )’ın adından alır. "Paraguay", bir kızılderili dili olan Guaraní dilinde bir sözcüktür ve "denizi doğuran ırmak" demektir. "Brasìl" ( Brezilya ), Amazon Ormanları’nda yetişen ve kırmızı renkli olan bir ağacın kızılderili dilindeki adıdır. Bu ağaç, Portekiz koloniciliğinin ilk on yılında, dışarıya götürülen ( "kaçırılan" desek daha doğru olur ) en önemli üründü. Portekizliler bu ülkeyi kastettikleri zaman bunu bu ağacın adını anarak yaptıkları için, ağacın adı, ülkenin adı oldu. "Uruguay", adını Uruguay Nehri’nden alır ve kızılderili dilinde "kuş nehri" demektir. "Argentina" ( Arjantin ) adı, beyaz "keşifçilerin" bu ülkeye taktığı Latince bir isimdir ve "gümüş ülke" demektir. Nitekim ülkenin en başta gelen nehirlerinden birinin adı da "Río de la Plata" olup, İspanyolca’da "gümüş nehir" demektir. "Chile" ( Şili ) adının kökeni, bir kızılderili dili olan Quechua dilindeki "çili" ( şili ) sözcüğüdür ve "dünyanın sonu" demektir. Şili, hakikaten dünyanın son bulduğu noktadır. Son olarak Avustralya ( Okyanusya ) kıt’âsındayız. Dünyanın beşinci kıt’âsı olan "Avustralya" kıt’âsına ilk ayak basan Hollandalılar, buraya "Yeni Hollanda" adını verdiler. Sonra bu topraklara Latince’de "keşfedilmemiş güney ülkesi" anlamına gelen "Terra Australis Incognita" adı verildi. 19. yy’da bu isim kısaltılarak "Australia" ( Avustralya ) şekli verildi. "Yeni Zelanda", adını Hollanda’nın "Zelanda" ( Zeeland ) vilâyetinden alır. Avustralya’ya "Yeni Hollanda" adını veren Hollandalılar, bu ülkeye de "Yeni Zelanda" adını verdiler ve bu isim sonradan değişmedi; öylece kalıp günümüze dek geldi. ( Küçük bir bilgi notu olsun diye söyleyelim: ABD’nin New York kentinin ilk kurulduğunda adı "New Amsterdam", yani "Yeni Amsterdam" idi. Çünkü şehir, Hollanda’nın başkenti Amsterdam örnek alınarak inşâ edilmişti. ) "Mikronezya", Yunanca bir isimdir ve "küçük adalar" anlamına gelir. "Marshall Adaları", adını 1788’de adaları "keşfeden" Britanyalı kaptan John Marshall’ın adından alır. "Salomon Adaları", adını Hz. Süleyman ( as ) Peygamber’den alır. Bu topraklarda Hz. Süleyman’ın kayıp "altın ülkesi"’nin bulunduğuna inanan Alvaro de Mendana de Neyra, bu coğrafyaya 1568 yılında "Salomon Islands" ( Süleyman Adaları ) adını verdi. Görüldüğü üzere dünyadaki üç ülke, peygamber adı taşımaktadır. Bunlar, İsrâil ( Hz. Yaqub ), El Salvador ( Kurtarıcı = Hz. İsâ ) ve Salomon ( Süleyman ) Adaları. "Vanuatu", Vanuatu dilinde "ülkemiz sonsuza dek yaşasın" demektir. "Fiji" ülkesinde yaşayan halk, kendilerine "Viti" der. Komşuları olan Tonga halkı ise onlara "Fiji" der. Onlar, komşularının kendilerine verdiği ismi ülkelerinin ismi yaptılar. ( Düşünün; Yunanlılar ülkelerine "Rumistan" desin!? ) "Tonga", kendi dillerinde "güney" demektir. "Samoa" adı, kendi dillerindeki "sa moa" ifadesinden gelmedir ve "kutsal tavuklar" demektir. "Tuvalu", kendi dillerinde "sekiz tane yan yana duran" demektir. Tuvalu, yan yana duran sekiz adadan oluşur.
Fas, İslam coğrafyasının en batıdaki ülkesidir. Bu yüzden geçmişte el-Mağribu'l-Aksa (Uzak Batı) diye adlandırılırdı. Günümüzde de Mağrib olarak adlandırılır. Fas ise bu ülkedeki bir şehrin adıdır. Ama Türkiye'de Fas adı bu ülke için kullanılmaktadır.
Bu ülke İslam coğrafyasının en batısında olmasına rağmen önemli etkileri olan bir ülkedir. Krallıkla yönetilen bu ülkede ayrıca yakın geçmişte bir kral değişikliği oldu. II. Hasan'ın ölmesi üzerine onun yerine oğlu VI. Muhammed geçti. Fas'ta yakın geçmişte yaşanan önemli bir gelişme de bu ülkedeki İslami hareketin ileri gelenlerinden olan ve uzun süreden beridir göz hapsinde bulunan Abdüsselam Yasin üzerindeki göz hapsinin kaldırılması oldu.
Fas Hakkında Genel Bilgiler
Resmi adı: Mağrib Krallığı
Başkenti: Rabat (Nüfusu: 1.000.000)
Diğer önemli şehirleri: ed-Dâru'l-Beyza (Kazablanka), Fas, Merakeş, Meknes, Ucda, Tanca, Tatvan, Ağâdir, el-Cedide, Kenitra, Safi. ed-Dâru'l-Beyza (Kazablanka) ülkenin nüfusça en kalabalık şehridir.
Yüzölçümü: 724.730 km2. (Batılı kaynaklarda Batı Sahra ayrı bir ülke kabul edildiğinden Fas'ın yüzölçümü 458.730 km2 olarak gösterilmektedir. Batı Sahra hakkında "İç problemler" kısmına bkz.)
Nüfusu: 32.000.000 (2000 tahmini). (Bunun yaklaşık 300.000'i Batı Sahra'da kalanı ülkenin diğer bölgelerinde yaşamaktadır.) Halkın % 45'i şehirlerde yaşamaktadır.
Nüfus artış hızı: % 2.2
Etnik yapı: Fas nüfusunun % 55'ini Araplar oluşturmaktadır. Ancak bazı kaynaklarda Fas Araplarının çoğunun Berberi kökenli oldukları ve bunların ana dillerini unutarak Araplaştıkları ifade edilmektedir. Arapların % 98.2'si Müslümandır. İkinci etnik grup olan Berberilerin oranı % 34'tür. Berberiler, Kuzeybatı ve Batı Afrika ülkelerine yayılmış bir etnik topluluktur. Berberiler bu bölgenin yerlileri olarak bilinir. Bütün Berberilerin anladığı ortak bir dil yoktur. Ancak Berberi halklarının konuştuğu birbirinden oldukça farklı lehçelerin tümüne birden Berberice denmektedir. Berberi lehçeleri içinde sadece Tuareg lehçesinin yazısı vardır. Diğer lehçelerin yazısı yoktur. Berberiler kendilerine İmazighen derler. Berberi isminin Avrupalılar tarafından bu halka verilmiş ve barbar kelimesinden gelmiş olması kuvvetli ihtimaldir. Berberiler arasında kabile hiyerarşisi hâlâ devam etmektedir. Batılı sömürgeci ülkeler Berberileri İslâm'dan uzaklaştırarak İslâm öncesi hayatlarına döndürebilmek için çeşitli hareketler başlattılar. Ancak bu hareketler pek fazla etkili olmadı. Fas'taki Berberilerin tamamı Müslüman ve çoğunluğu Malikidir. Üçüncü sırada gelen etnik unsur % 10'luk orana sahip olan Moorlardır. Moorlar Moritanya kökenlidirler. Kalan nüfusu da İspanyollar başta olmak üzere Avrupalı hıristiyan azınlıklarla yahudi azınlık oluşturmaktadır.
Dil: Resmi dil Arapça'dır. Halkın geneli Arapça konuşur. Bunun yanı sıra Berberice de konuşulmaktadır.
Din: Resmi din İslâm'dır. Halkın % 98.7'si Müslümandır. Müslümanların büyük çoğunluğu Maliki, az bir kısmı Hanefidir. Çoğu Avrupa asıllı olan hıristiyanların oranı % 1, yahudilerin oranı da % 0.5'tir.
Coğrafi durumu: Kuzeybatı Afrika ülkelerinden olan Fas, kuzeyden Akdeniz, doğudan Cezayir, güneyden Moritanya, batıdan Atlas Okyanusu'yla çevrilidir. Fas'ın en önemli sıradağ kütlesi olan Atlas dağları ülke topraklarını ikiye bölmektedir. En önemli akarsuları Ummu'r-Rebi'a, Muluya ve Sebu ırmaklarıdır. Topraklarının % 19'u tarım alanı, % 47'si otlak, % 12'si ormanlık ve çalılıktır.
Yönetim: Fas krallıkla yönetilen bir ülkedir. Kral resmiyette "emiru'l-mu'minin" olarak adlandırılır. Ancak mevcut yönetim Batı yanlısı ve İslâmi ölçülerden uzak bir çizgi takip etmektedir. Kral geniş yetkilere sahiptir. Hükümet kral tarafından tayin edilir. Parlamentonun kabul ettiği kanunları veto etme ve gerek gördüğünde referanduma gitme yetkisi vardır. Ülkede birden fazla siyasi parti kurulabilmekte ve bu konuda İngiliz modeli esas alınmaktadır. Ancak bir siyasi partinin kurulabilmesi için kralın izin vermesi gerekir. Üyeleri seçimle belirlenen 333 üyeli bir parlamentosu bulunmaktadır. Ancak parlamentonun yasama yetkisi sınırlıdır ve kralın veto ettiği bir kanun tasarısını yeniden görüşüp kabul etme hakkı yoktur.
Tarihi: Bugünkü Fas toprakları İslâmi tarih kaynaklarında "el-Mağribu'l-Aksa (:Uzak Batı)" olarak adlandırılır. Kuzeybatı Afrika ülkelerini içine alan toprakların tümüne birden de Mağrib denir. Bu topraklara ilk olarak 686 yılında Ukbe ibnu Nafi (r.a.) komutasındaki İslâm orduları gelmişlerdir. Ukbe ibnu Nafi (r.a.) Mağrib'in bir kısmını fethetti ve burada hilafete bağlı İfrikiyye eyaleti oluşturuldu. Mağrib'in kalan kısmı 688'de bölgeye gelen Hassan ibnu Nu'man ve 712'de bölgeye gelen Musa ibnu Nusayr zamanında fethedilmiştir. Musa ibnu Nusayr'in kumandanlarından olan Tarık ibnu Ziyad, Cebelitarık boğazını geçerek bugünkü İspanya topraklarına girmiş ve Endülüs İslâm devletinin temelleri bu şekilde atılmıştır. Cebelitarık (Tarık Dağı) Boğazı'na bu adın verilmesi de Tarık ibnu Ziyad'a nispetledir. Mağrib toprakları İslâm ordularınca fethedildikten sonra 770'lere kadar hilafete bağlı kaldı. 770'lerden sonra yine önemli bir kısmı hilafete bağlı kalmakla birlikte bağımsız bazı küçük Müslüman devletleri de kurulmaya başlandı. Bunların başta gelenleri ve hüküm sürdükleri yıllar şöyledir: Rüstemiler (776 - 908), Midrariler (772 - 977), İdrisiler (789 - 974), Ziriler (972 - 1148). Bunlardan bazılarının hâkimiyet alanları bugünkü Fas sınırlarının dışında kalan bazı toprakları da kapsıyordu. Tarihte Mağrib üzerinde kurulmuş olan en önemli İslâm devleti Murabıtlar devletidir. 1056'da kurulan Murabıtlar, zamanla bütün Kuzey Afrika'yı ve Endülüs'ü içine alan 6 milyon km2'lik geniş bir bölge üzerinde hâkimiyet kurmuş ve buralardaki dağınıklığa son vererek bir birlik ve merkezi otorite oluşturmuşlardır. Murabıtlar'ın merkezi bugün Fas sınırları içinde kalan Merakeş'ti. İslâm'ın Kuzeybatı ve Batı Afrika ülkelerine yayılmasında Murabıtlar'ın önemli etkinliği olmuştur. Murabıtlar'ın ilk sultanları Ebu Bekr ibnu Ömer el-Lamtuni'dir. Ondan sonra ünlü cihangir Yusuf ibnu Taşfin bu devletin başına geçmiştir. Devletin sınırlarının genişlemesinde, Kuzey Afrika Müslümanları arasında birliğin sağlanmasında Yusuf ibnu Taşfin'in önemli rolü olmuştur. Murabıtlar 1147 yılına kadar ayakta kalabildiler. Bu tarihten sonra Muvahhidlerin hâkimiyeti altına girdiler. Muvahhidlerin hâkimiyeti de 1269'a kadar sürdü. Muvahhidlerin dağılmasından sonra bölgeye yine küçük devletler, emirlikler hâkim oldu. Meriniler (1197 - 1550), Vattasiler 1470 - 1550), Sa'di Şerifleri (1509 - 1660), Filali Şerifleri (1640'tan itibaren) Muvahhidlerin dağılmasından sonra bölgede hâkimiyet sürmüş olan yönetimlerdir. Bunlardan Meriniler, Muvahhidler dağılmadan önce kurulmuştu ve Fas'ın az bir bölümü üzerinde hüküm sürüyorlardı. Merinilerle Muvahhidler arasında bir çekişme de olmuştur. Ancak Muvvahhidlerin son zamanlarına doğru ortaya çıkan iç kavgalar Merinilerin işine yaradı ve onların dağılmalarından sonra da topraklarının bir kısmını ele geçirdiler. Vattasilerin hüküm sürdükleri dönemde Portekizli ve İspanyalı sömürgeciler Fas topraklarına saldırılar düzenlediler. Bu saldırılar sonunda Portekizliler Fas'ın Atlas Okyanusu kıyılarını ele geçirdiler. Sa'di Şerifleri Portekizli işgalcilere karşı mücadele ettiler ve 1578'de gerçekleştirilen Vadiyyu'l-Mehazin savaşı sonrasında işgal altındaki toprakları geri aldılar. Filali Şerifleri yönetimi daha Sa'di Şerifleri'nin Fas'ın bir bölümü üzerindeki hâkimiyetleri devam ederken kurulmuştur. Filaliler'le Sa'diler arasındaki mücadeleyi sonuçta Filaliler kazandılar ve 1660'ta Sa'dilerin hâkimiyetine tamamen son vererek bütün Fas topraklarını ele geçirdiler. Bugün Fas'ta yönetimi elinde tutan kraliyet ailesi bu Filali sülalesinden gelmektedir. 1830'da Cezayir'i işgal eden Fransız sömürgeciler Fas topraklarını da işgal edebilmek için çeşitli girişimlerde bulundular. Ancak bazı çıkarları dolayısıyla Alman sömürgeciler buna engel oldular. Buna rağmen Fransızlar 30 Mart 1912'de imzalanan Fas anlaşmasına dayanarak Fas topraklarını işgal ettiler. Öte yandan İspanya da Fas üzerinde hak iddia etti ve 27 Kasım 1912'de ülkenin kuzeyde Akdeniz kıyısındaki kesimini işgal etti. Fransız işgali sırasında Fas'ın kralı Filali sülalesinden Sultan Abdülhafız'dı. İşgalci Fransızlar 7 Ekim 1912 tarihinde onu krallıktan uzaklaştırarak yerine yine Filali sülalesinden Ebu'l-Mehasin Yusuf'u geçirdiler. Ancak asıl yönetim Fransızların tayin ettiği genel valinin elindeydi. Kral da ona bağlı olarak çalışmak zorundaydı. Fransızlar Fas Müslümanlarının birlik ve bütünlüğünü bozmak amacıyla bazı Berberi kabilelerini diğer Müslümanlardan ayırarak onlara kısmi özerklik verdiler. Bir yandan da Berberiler arasında propaganda yaparak onları İslâm öncesi geleneklerine döndürmeye ve bu yolla İslâm'dan uzaklaştırmaya çalışıyorlardı. 27 Ocak 1927'de Ebu'l-Mehasin Yusuf'un vefatı üzerine yerine oğlu IV. Muhammed geçti. 1940'lardan sonra Fas'ta bağımsızlık hareketi güç kazanmaya başladı. Bağımsızlık mücadelesine öncülük etmek amacıyla kurulan İstiklal Partisi 1944'te işgalcilerden ülkelerini terk etmelerini ve Fas'a bağımsızlık vermelerini istediler. Fransız işgalcilerin bu isteğe cevabı İstiklal Partisi'nin ileri gelenlerini tutuklamak oldu. Ancak bu olaydan sonra halkın bağımsızlık mücadelesine desteği arttı. Sultan IV. Muhammed de Fransızlara karşı tavır alarak bağımsızlık mücadelesinin yanında yer alma gereği duydu. Bunun üzerine Fransızlar, 20 Ağustos 1953'te IV. Muhammed'i sürgüne göndererek yerine amcası Muhammed'i tahta geçirdiler. Ancak halk Fransızların tayin ettiği kralı benimsemedi ve Fransızlar 17 Kasım 1955'te IV. Muhammed'i Fas'a geri getirerek yeniden tahta geçirdiler. Sonuçta 2 Mart 1956'da Fransız işgalciler Fas'tan çekilerek bu ülkenin bağımsızlığını tanımak zorunda kaldılar. 29 Ekim 1956'da İspanyollar kuzeyde işgal altında tuttukları bölgelerin bir bölümünden çekildiler. İspanyollar Fas'ın bazı şehirlerini hâlâ işgal altında tutmaktadırlar. (Bu konuda "Dış problemler" kısmına bkz.) Fransızların çekilmesinden sonra Sultan IV. Muhammed ülke yönetimiyle ilgili yetkileri ele aldı. Onun yönetimi 26 Şubat 1961'e kadar sürmüştür. Bu tarihte onun vefat etmesi üzerine yerine oğlu II. Hasan geçti.
II. Hasan hem Batı'yla hem de İsrail işgal devletiyle yakın ilişki içinde olan biriydi. Kendisine yakıştırdığı "emiru'l-mü'minin" sıfatını değişik şekillerde istismar ediyordu. Örneğin birileri Fas'ta Allah'ın kanunlarının uygulanması için siyasi ve kültürel çalışma başlattığında: "Ben mü'minlerin emiriyim. Dolayısıyla Allah'ın kanunlarını uygulama yetki ve yükümlülüğü bendedir. Siz kim oluyorsunuz?" diyerek onları tasfiye etmeye çalışıyordu. Bunu diyordu ama: "Madem Allah'ın kanunlarını uygulama yetki ve yükümlülüğü sendedir, öyleyse bu yükümlülüğünü her türlü hileden ve nifaktan uzak bir şekilde yerine getir" diyenleri de hapislerde süründürüyordu. Örneğin Fas'ta hayli etkili olan Adalet ve İhsan Cemaati'nin lideri Abdüsselam Yasin'i "Ya İslâm ya da Tufan" başlıklı bir açık mektup yazdığından dolayı "delirmekle" itham ederek hapse attırmıştı. Oysa mektup krala sadece görevini yani kendisinin "bu benim görevimdir" derken kastettiği şeyi hatırlatıyordu.
II. Hasan yönetimi altındaki yahudi azınlığa ve İsrail'e özel bir muhabbet duyarken İslam Konferansı Örgütü'nün Kudüs Komitesi'ne başkanlık ediyordu. Bu ikisi birbirine ters görünüyor, ama bu, II. Hasan'ın sinsi bir ayarının yansımasıydı. Büyük bir ihtimalle İKÖ Kudüs Komitesi başkanlığını, kendisinin ülkesinde yahudi azınlıkla olan özel ilişkilerini ve siyonist işgal devleti lehine yürüttüğü birtakım faaliyetlerini kamufle etmek için üstlenmişti.
İsrail'i insan gücü yönünden en çok besleyen ülke Fas'tır. Çünkü İsrail kurulduktan ve Filistinli Müslümanların toprakları siyonistler tarafından işgal edildikten sonra bu topraklara en fazla yahudi göçü Fas'tan oldu. Çeşitli kaynaklarda Fas'tan Filistin topraklarına 600 binden fazla yahudinin göç ettiği ifade edilmektedir. Bu konunun basite alınmaması gerekir. Çünkü İsrail'in kuruluş amacı zaten dünyanın değişik yörelerine dağılmış olan yani onların deyimleriyle diaspora hayatı yaşayan yahudileri belli bir bölge üzerinde toplamaktı. Hem bu amacın gerçekleşmesi hem de İsrail'in insan potansiyeli yönünden desteklenmesi için yahudi göçü büyük önem taşıyor. Yahudi göçü Filistinlilere ise tam tersi bir şekilde etki yapmaktadır. Çünkü göç eden her yeni yahudi için yerleşim birimi inşası, toprak temini, iş imkanı sağlanması ve müreffeh hayat imkanlarının bahşedilmesi gerekiyor. Bu ise Filistinli Müslümanların topraklarının gasp edilmesiyle, iş imkanlarının ve diğer dünyevi imkanlarının ellerinden alınmasıyla oluyor. Bu açıdan Kral II. Hasan siyonist işgal devletini sadece insan potansiyeli yönünden desteklemekle kalmamış aynı zamanda dolaylı bir şekilde Filistinlilere zulmetmiştir.
İsrail işgalinin meşrulaştırılmasına giden ihanetler zincirinde hâlâ en büyük halka olarak göze çarpan Camp David anlaşmasının asıl mimarı Fas kralı II. Hasan'dır.
Fikir babalığını İsrail'in eski Dışişleri bakanı ve başbakanı Şimon Perez'in yaptığı "Ekonomik Yönden Büyük İsrail" tezinin pratiğe geçirilmesi çabalarına da Arap dünyasından en önce kral II. Hasan yardımcı olmuştur. Onun öncülüğünde Fas'ın Kazablanka (ed-Daru'l-Beyza) şehrinde gerçekleştirilen Ortadoğu ve Kuzey Afrika Ülkeleri I. Ekonomik İşbirliği Zirvesi söz konusu tezin hayata geçirilmesi yönünde atılmış bir ilk adım niteliği taşıyordu.
Kral II. Hasan'ın 22 Temmuz 1999'da vefat etmesi üzerine yerine oğlu Sidi Muhammed (VI. Muhammed) geçti.
Dış problemleri: Fas'ın en önemli dış problemi Sebte ve Melilla meselesidir. Fas'ın kuzeyinde Akdeniz kıyısında bulunan ve halkının büyük çoğunluğu Müslüman olan bu iki güzel şehir bugün hâlâ İspanya işgali altındadır. İspanya yönetimi bu iki şehri zorla ve şiddet kullanarak hâkimiyeti altında tutmaktadır. Çok turist çekmesi ve turizm gelirleri yönünden ülke ekonomisine önemli katkıda bulunması dolayısıyla bu iki şehri işgal altında tutmakta ısrar eden İspanya, Sebte ve Melilla Müslümanlarına vatandaşlık hakkı da vermiyor. Dolayısıyla bu iki şehirde yaşayan Müslümanlar oy kullanma hakkına da sahip değiller. İspanya yönetimi bu şehirlerdeki Müslümanları azınlık durumuna düşürebilmek için buralara sürekli İspanyolları yerleştirmeye çalışıyor. Melilla'da İspanyollar için ayrı bir site inşa edildi ve Müslümanların bu siteye yerleşmeleri yasak edildi. Fas yönetimi İspanya'nın bu şehirlerdeki işgaline son vererek buraları kendine bırakmasını istiyor. Ancak bazı siyasi hesaplar dolayısıyla bu konuda pek etkili bir politika da izlemiyor. ABD yönetimi Sebte ve Melilla meselesinde İspanya'nın politikasını desteklediğini ve bu şehirlerin İspanya'nın elinden alınmasına çalışılması halinde bu ülkenin yanında yer alacağını açıkladı.
İç problemleri: Fas'ın en önemli iç problemi Batı Sahra meselesidir. Batı Sahra meselesi sömürgeci güçlerin bir mirasıdır. İspanyolların ve Fransızların Batı Sahra'yı işgal altında tuttukları dönemde bu işgal güçlerine karşı bağımsızlık savaşı vermek üzere kurulan Polisaryo Cephesi, Fas'ın ve Moritanya'nın bağımsız olmasından sonra yön değiştirerek Batı Sahra'da bağımsız bir devlet kurmak amacıyla bu iki ülkeye karşı gerilla savaşı başlattı. Bugün Fransa ve İspanya başta olmak üzere bazı Batılı ülkeler tarafından desteklenen Polisaryo Cephesi, Batı Sahra'nın bazı bölgelerini hâkimiyetine almıştır. Ancak 1993 yılında cephe gerillalarından ve komutanlarından bazılarının hükümet tarafına geçmesi üzerine ele geçirmiş olduğu toprakların önemli bir kısmını kaybetti. Batı Sahra meselesi ekonomik yönden Fas'a büyük yük yüklemektedir. Sömürgeci güçler Batı Sahra'nın zengin fosfat rezervlerine sahip olması dolayısıyla bu bölgeye özel önem vermektedirler. Batı Sahra halkını, sahravi diye adlandırılan Sahra Berberileri oluşturmaktadır.
Fas'ın ikinci bir iç meselesi Berberi meselesidir. Berberi meselesi de Fransız sömürgecilerin bir mirasıdır. Fransız sömürgeciler Fas'ı işgal ettikten sonra bu ülkenin halkını Araplar ve Berberiler diye ikiye ayırdılar ve bunları birbirine düşman etmek için çeşitli yollara başvurdular. Fransızlar Berberilerin tarih boyunca Araplar tarafından mağdur edildikleri, kendi gerçek kimliklerinden uzaklaştırıldıkları iddiasını ortaya atarak onları yeniden İslâm öncesi hayatlarına döndürme çabası içine girdiler. Bu amaçla Berberilerin yaşadıkları bölgeleri diğer bölgelerden ayırarak buralara kısmi özerklik verdiler. Buna ek olarak kendi yetiştirdikleri adamları vasıtasıyla bir Berberi kavmiyetçiliği akımı ortaya çıkardılar. Bugünkü Berberi meselesi de Fransız işgalcilerin gözetiminde ortaya çıkan Berberi kavmiyetçiliği akımının sebep olduğu bir meseledir. Aslında Berberi halkın büyük çoğunluğu İslâmi kimliğine sahip çıkmakta ve Berberi kavmiyetçiliği akımını desteklememektedir. Ancak okumuş ve özellikle Fransız kültürü almış kesimden olan bazı Berberiler hâlâ bu akımı ayakta tutma çabası içindedirler.
Ekonomi: Fas ekonomisi daha çok tarıma, madenciliğe ve turizm gelirlerine dayanır. Tarım ürünlerinden elde edilen gelirin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 16'dır. Çalışan nüfusun % 40'ı tarım alanında iş görmektedir. Ürettiği tarım ürünlerinin başında tahıl, pamuk, ayçiçeği, şeker kamışı, turunçgiller ve çeşitli meyve ve sebzeler gelir.
Fas'ın en önemli gelir kaynaklarından biri fosfattır. Fosfat rezervi bakımından dünyada birinci sırada gelmektedir. İhracat gelirlerinin % 15'i fosfattan sağlanmaktadır. Fosfat ve diğer madenlerden elde edilen gelirin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 3'tür. Fas petrol ve doğal gaz rezervine de sahiptir. Ancak şimdilik üretilen petrol iç ihtiyacı karşılamamaktadır.
Para birimi: Fas dirhemi
Kişi başına düşen milli gelir: 1030 dolar.
Sanayisi: Fas'ta sanayi nispeten iyi durumdadır. Bazı ağır sanayi tesisleri kurulmuştur. Bunların başında motorlu araçlar ve araba lastiği üreten fabrikalar gelir. Ayrıca petrol arıtma tesisleri de bulunmaktadır. Diğer sanayi kuruluşları kimyasal maddeler üretimi, dericilik, tekstil, konfeksiyon, mobilya, kâğıt, kauçuk, plastik, inşaat malzemeleri üretimi, metal işleri, elektrikli araç üretimi ve gıda maddeleri üretimi üzerinedir. Sanayi kuruluşlarının % 80'i ülkenin nüfusça en kalabalık şehri olan ed-Dâru'l-Beyza'dadır. Sanayi gelirlerinin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 19'dur.
DEVLETİN ADI: Gana Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Akra
NÜFUSU: 15.500.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 238.533 km2
RESMİ DİLİ: İngilizce
DİNİ: %63 Hıristiyan,%16 İslâmiyet,%20 Animist (Putperest totem dini)
PARA BİRİMİ: Yeni Cedi
Batı Afrika’da Atlas Okyanusu kıyısında, aşağı yukarı dikdörtgen şeklinde bir memleket. Gana’nın; güneyinde Gine Körfezi, kuzeyinde Yukarı Volta, doğusunda Togo, batısında Fildişi Sâhili ve Yukarı Volta yer alır. Eski İngiliz sömürgeleri, Altın Sâhili ve Togoland’ın yerlerinde kurulmuş bir Cumhûriyettir. Altın Sâhili ve Togoland, 6 Mart 1957 tarihinde birleşerek, bağımsız Gana Devletini meydana getirdiler. Yâni devlet ismini, eski bir Batı Afrika krallığından almıştır.
Târihi
1600 senesine kadar Batı Afrika’daki politik ve ekonomik kuvvet, Sahranın güneyinde ve Batı Sudan’daki büyük devletlerin elindeydi. Bu devletler dâimî olarak genişleme temayülü içindeydiler.
Gana’nın içinde bulunduğu topraklar, bu devletlerden oldukça uzakta olmasına rağmen, onların dolaylı tesirinden kurtulamadı. On üçüncü asırdan îtibâren Sudanlı tüccarlar,yeni pazarlar elde etmek için, güneye doğru yayılmaya başladılar. Bunun sonucunda Gana’nın bulunduğu topraklar ile Sudan arasında iki büyük ticâret yolu meydana getirildi. Gana’nın bulunduğu topraklardaki ilk devletler, 13. asırda kurulan, zamânımızdaki ülkenin ormanlarının kuzeyinde bulunan Bono, Gonja, Banda kabilelerinin kurduklarıdır.
Ülkenin kuzey bölümünde, kuzey batılı işgalcilerin kurduğu devlette Dagomba ve Mamprusi kabileleri yer alıyordu. Bu zamanda Nijerya’dan gelen gruplar da ülkenin güney doğusunda yerleşmişlerdi.
On beşinci asırda, altına susamış Portekizli işgalcilerin, Batı Afrika ile Avrupa arasında deniz yolu bağlantısı kurmaları sonucu, bölgede hayat şartları değişmeye ve huzursuzluk artmaya başladı. Altın Sâhiline 1471 senesinde giren Portekizliler, bölgedeki altının bolluğunun farkına varmışlar ve bunu tekellerine almak için kıyıda birçok büyük taş kaleler inşâ etmişlerdir. On altıncı asırda Portekiz tekeli, Fransız, İngiliz ve Hollandalı sömürgeciler tarafından bozuldu. Daha sonra bütün kaleler Hollandalıların eline geçti. Fakat onlar da İngiliz ve Danimarkalılarla karşı karşıya kaldılar. On sekizinci asırda kıyıda bu üç devletin sâhib olduğu 40 kale kurulmuştu.
On yedinci asırda, Amerika kıtasındaki geniş talep sonucu, Avrupalılar vahşetlerini, buradaki savunmasız yerlileri esir yapıp satarak, teşhir ettiler. Esir ticâretine rağmen bölge batılıların ana altın kaynağı olma özelliğini korudu.
On dokuzuncu yüzyılın başlarında Altın Sâhilinde ticâret yapan bütün Avrupa ülkeleri, esir ticâretini yasaklamışdı. Esir tüccarlığının kısmen kalkması ve yerli kabilelerin mücâdelelerinin sonucunda, önce Danimarkalılar (1850), sonra da Hollandalılar (1872) târihlerinde bölgeden çekildiler ve İngilizleri Altın Sâhilinde yalnız bıraktılar. 1874 târihinde İngilizler bölgedeki Ashanti kabilelerinin de topraklarını işgâl ederek Altın Sâhilini bir İngiliz Kolonisi îlân ettiler.
İngilizlerin uyguladıkları zayıf politika sonucu Ashanti kuvvet olarak tekrar ortaya çıktı. Altın mâdenleri için daha çok emniyet ihtiyacı ve bölgede Fransız ve Alman faaliyetleri, İngilizleri daha faal bir politika tâkip ettirmeye zorladı. 1886’da İngilizler, Ashanti kabilesini tekrar işgâl ettiler. 1901 târihinde sömürge oldu.
Yirminci asırda Altın Sâhilinin ekonomisi, orman çiftçilerinin kakao yetiştirmedeki başarıları sonucu, hızla gelişmeye başladı. Bunun sonucunda yeni demiryolları, yeni okullar ve hastahâneler ve Tokoradi limanı inşâ edildi.
1925 târihine kadar memleket, İngiliz vâlisinin yönetimi altındaydı. 1925 târihinden sonra yasama meclisine yerli üyeler de seçilmeye başlandı. 1946 târihinde ise meclis âzâlarının çoğunluğu Afrikalıydı.
1950’lerin sonuna doğru ise Altın Sâhilinde, halkın kendi kendisini yönetmesi için kampanya açıldı, gösteriler yapıldı, isyanlar çıktı. Bunların sonucunda 10 Ocak 1951 senesinde yeni bir anayasa îlân edildi ve halk dış işleri, savunma, adâlet ve mâlî konular dışında söz sâhibi oldu.
1951 senesinde yapılan seçimler sonucunda ABD’de eğitim görmüş genç bir sosyalist olan Kuvame Nkrumah başkanlığındaki Halk Kongresinin partisi iktidara geldi. 1957 târihinde Altın Sâhili devleti, şimdiki Gana Devletini meydana getirerek, Birleşmiş Milletler Teşkilâtının ve İngiliz Milletler Cemiyetinin üyesi oldu. Aynı sene İngiliz Togoland’ı halkının isteği ile Gana ile birleşti.
1960 senesinde, Gana bir Cumhûriyet ve Nkrumah da hayat boyu devlet başkanı oldu. Halk Kongresi Partisi memleketin tek partisi hâline geldi. Devlet Başkanı Nkrumah, Pan-Afrikanizm ve bağlantısız fikirleri benimseyen bir lider olarak meşhur oldu. Bunun yanında Afrika sosyalizmi gibi fikirleri sonucu Amerika dahil birçok ülkeyle arası açıldı. Kendisine birçok başarısız suikast teşebbüsleri yapıldı. Sonra soldan ve sağdan tevkifler olunca idâre daha sertleşti. 1966 senesinin Şubat ayında Nkrumah, Çin ziyâretindeyken, ordu ve polis işbirliğinde askerî darbe yapıldı. Milî Kurtuluş Konseyi kuruldu. Konsey yeni bir anayasa hazırladı. Buna göre, devlet başkanının yürütme selâhiyeti olmayacak, yeni meclis 140 üyeli olacaktı. Yeni kurulan partilerden bir seçim sonucu, Kofi Busia’nın başkanlığındaki İlerici Parti iktidâra geldi. Nkrumah’ın en büyük düşmanı olan Busia, başbakan oldu. 1971’de kakao fiyatlarının milletlerarası piyasada tekrar düşmesi iktisâdî kriz doğurdu. 1972 senesinin Ocak ayında Albay Ignatius Acheampong’un önderliğinde yeni bir askerî darbe yapıldı. Parlamento ve partiler feshedildi. Rüşvetin yaygınlaşması ve halktaki hoşnutsuzluklar neticesi 1978’de o da istifâ etti.
4 Haziran 1979’da tekrar hükümet darbesi oldu. Yönetimi ele geçiren genç bir hava subayı J.Rawlings, eski darbeci Ignatius’u kurşuna dizdirdi. 24 Eylül 1979’da parlamenter demokrasiye dönüldü. Yapılan seçimleri Nkrumah’ın Halk Partisi kazandı. İktisâdî durum yine kötüye gitti. Enflasyon % 100’ün üzerine tırmandı. J.Rawlings tekrar ihtilâl yaparak, bütün yetkileri elinde topladı ve Geçici Millî Savunma Konseyi kurdu. Birisi 7 Mart 1984’te olmak üzere, bundan sonra J.Rawlings’e karşı iki başarısız darbe teşebbüsünde bulunuldu. Bugün hâlâ yönetim Geçici Millî Savunma Konseyi başkanı J.Rawlings’in elindedir.
Fizikî Yapı
Gana’nın, Gine Körfezinde, doğu-batı istikâmetinde, 530 km uzunluğunda olan bir kıyısı vardır. Ülke kabaca bir dikdörtgen şeklindedir. Ülkede başlıca iki plato vardır. Bunlardan birisi Togo-Akwapim Tepeleri, kuzeydoğu-güneybatı istikâmetinde uzanır. Azamî yükseklik 900 metredir. İkincisi ise Ashanti- Kwhau Tepeleri olup, kuzeybatı-güneydoğu istikâmetindedir. Azamî yükseklik 600 metredir.
Gana’nın en büyük nehri Volta’dır. Volta ve kolları (Beyaz Volta, Kara Volta, Oti ve Daka), Açanti ve Kwahu platolarının güney ve batısında kalan topraklar dışında Gana’nın bütün topraklarını sularlar. Togo Akwapim Tepeleri ve deniz arasında Akra Ovaları yer alır. Gana dünyânın en büyük sun’î gölüne sâhiptir. Volta Nehri üzerinde 1965 senesinde yapılan baraj gölü, yaklaşık 10.000 km2lik bir sâhayı kaplamakta olup, uzunluğu 400 km civârındadır. Başka önemli bir göle sâhip değildir.
İklim ve Bitki Örtüsü
Gana iki büyük rüzgârın etkisindedir. Atlas Okyanusundan esen serin ve nemli muson rüzgârları ile ülkenin kuzeyinde bulunan büyük Sahra’dan esen kuru, sıcak ve toz taşıyan harmattan rüzgârları, bu ülke iklimine tesir eden rüzgârlardır. Bu rüzgârlar, Gine üzerinde karşılaşırlar. Bir hava akımının diğerine üstünlük sağladığı zamanlara göre mevsimleri kurak veya yağışlı geçer. Sıcaklık ortalamalarında kıyı kesimlerle iç kesimler arasında bariz farklılık göze çarpmaz. Kıyı kesimlerinde 26°C olan senelik sıcaklık ortalaması, iç kesimlerde 29°C civârında olur. Sıcaklığın en yüksek olduğu mevsim şubat ve nisan ayları arasıdır. Senelik yağış ortalaması bölgelere göre 1000 milimetre ile 2000 milimetre arasında değişmektedir.
İklim
Güneybatı bölgelerinde iki metreye yaklaşan yağış ortalaması, Kumasi’de 1500 mm, Navrongo’da ise 1000 mm civârındadır. Ülkenin güneybatısı yağış ortalamasının en yüksek olduğu bölge olmasına rağmen, güneydoğu kesimi yarı kurak bir iklime sahiptir. Yağış miktarı 0,8 metredir.
Tabiî Kaynakları
Gana’nın dar kıyı şeridinde, bodur çalılıklar, çayırlıklar ve yer yer görülen bataklık bitkileri, özellikle sedir ağaçları hakim bitki örtüsüdür. Dar kıyı şeridinden sonra gelen Kwahu yaylası iri gövdeli ve kerestesi makbul ağaçlarla (Baobab Afrika maunu, sapel gibi ağaçlar) dolu tropikal ormanlarla, ülkenin en kuzey kısımları ise kurak savan alanları ile kaplıdır.
Mâdenler bakımından oldukça zengindir. Avrupalıların buraları sömürge yapmak için cezbeden mâdenler, bu özelliklerini hâlen muhâfaza etmektedir. Altın, elmas, boksit, manganez, demir, nikel, grafit, ilmenit ve granit önemli mâdenlerdir. Senede 27 ton altın üretimi ile dünyâda 5. sırada yer alır, 250.000 ton manganez üretimi ile de dünyâda dördüncüdür. Ülkede bulunan yabânî hayvanlar, bütün Afrika ülkelerinde olduğu gibidir. Eskiden bol olan hayvan türleri, günümüzde balta girmemiş ormanlar ve tabiîliğini muhâfaza eden bölgelerin azalması sebebiyle eskiye nisbetle azalmıştır. Pekçok kuş türlerinin yanısıra, sürüngenler, çeşitli türlerde bol miktarda maymunlar, antiloplar, leoparlar, yaban sığırları ve Afrika filleri, geniş tropik ormanların verdiği zenginliği âdetâ süslemektedir. Uyku hastalığına sebeb olan çeçe sineklerinin çokluğu, büyükbaş hayvanların azalmasına sebeb olmaktadır. Koyun, keçi ve tavuk oldukça fazladır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
15.500.000 civârında nüfûsa sâhib olan Gana’da, bu nüfûsu başlıca yedi etnik grup meydana getirmektedir. Bunlar Asanti, Bronlar, Fantiler, Galar, Eweler, Dagomlar ve Marpursilerdir. Bu grupların herbiri kendi dilini konuşur. Resmî dil İngilizcedir. Çoğunluk bu dili kullanır. Son yıllardaki şehirleşme, grupların karışmalarını sağlamıştır. Kabîlelerin nüfus dağılımı: Asanti ve Fanti kabile mensupları % 44, Ewe, Ganya, Dogambo, Mamprusi ve Fulbe kabile mensupları % 56’dır. Kişi başına düşen millî gelir 400 dolar civârındadır.
Dinlerine göre nüfus dağılımı: Hıristiyanlar % 63, Müslüman % 16, ilkel dinlere bağlı olanlar % 21’i teşkil etmektedir.
Başlıca şehirleri:
Akra (Accra): Ülkenin başşehri olan Akra’nın nüfûsu bir milyondur. Afrika’nın en modern şehirlerindendir. Akra, Gana’nın ticâret, sanâyi ve kültür merkezidir. Kumasi: Ülkenin ikinci büyük şehridir. Orman içindeki bu şehrin nüfûsu 949.113’tür. Sekondi-Takoradi: Ülkenin üçüncü büyük şehridir. Nüfûsu 103.653’tür. Sekondi ve Takoradi şehirlerinin birleşmesiyle meydana gelmiş, Pra Nehrinin ağzında kurulmuştur.
Eğitim: İlk ve orta dereceli okullarda eğitim mecburi ve parasızdır. Üç üniversitesi ve birçok yüksek okulu vardır. Okur-yazar oranı % 53,2’dir.
Kültür: On dokuzuncu asırdan beri İngilizlerin idâresinde olması sebebiyle, iktisâdî hayatında, kültüründe, örf ve âdetlerinde İngilizlerin tesirleri açıkça görülmektedir. Resmî dili ve öğretim dili İngilizcedir. Bütün yayınlar İngilizcedir. Sanatta da Avrupa tesiri görülmektedir. Kadınların çoğu geleneksel elbiselerini, erkekler ise umûmiyetle batı tipi elbise giyerler. Müslümanlık hızla yayılmaktadır.
Siyâsî Hayat
1957’de bağımsızlığını kazanan ve 1960’da Cumhûriyet îlân edilen Gana’da siyâsî istikrar bir türlü temin edilemedi. Son olarak 1979’da kurulan Üçüncü Cumhûriyet de askerî bir darbeyle devrildi. Bugün yönetim, Geçici Millî Savunma Konseyi başkanı J. Rawlings’in elindedir.
Ekonomi
Yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından zengin olan Gana, siyâsî istikrar sağlanamadığından ekonomik yönden yeteri kadar kalkınamamıştır.
Tarım: Gana, dünyânın en büyük kakao üreticisidir. Yaklaşık dünyâ kakao üretimi içerisindeki payı üçte birdir. Yıllık üretim üç milyon tona yakındır. Bu yüzden kakao fiyatlarının düşmesi zaman zaman kritik siyâsî sonuçlar doğurmuştur. Kakao tarımı ülkenin hemen hemen her yerinde; fakat küçük işletmeler hâlinde yapılır. Ayrıca kauçuk, kahve, hubûbat, hindistancevizi, palmiye yağı, muz ve fındıkgillerden birçok ürün yetiştirilir. Ormanlarında kerestelik çok ağaç bulunur. Ormanların kuzeyinde, hintelması, yerfıstığı, mısır, pirinç yetiştirilir. Köylerin çoğunda meyve ağaçları, sebze çiftlikleri yer almaktadır. Kakaodan sonra en önemli ihrâç maddesi kauçuk, kahve ve hindistancevizi içidir.
Hayvancılık: Çok sayıda bulunan çeçe sineği, ülkenin güneyinde sığır çiftliklerinin kurulmasına mâni olmaktadır. Bu durumda, kuzeyde Akra Vâdisinde sığır yetiştirilmekte ve güney taraftaki pazarlarda satılmaktadır.
Koyun, keçi ve kümes hayvanları ülkenin her tarafında yetiştirilir. Şimdi bol miktarda yumurta ve tavuk eti ihraç eder duruma gelmiştir. Nehir ve deniz sâhillerinde önemli miktarda balıkçılık yapılmaktadır.
Sanâyi: Deri sanâyii, mücevher işlemesi, giyim sanâyi, demircilik ve çömlekçilik, mobilya ve kontrplâk îmâlathâneleri, sabun, çuval, lâstik fabrikaları petrol rafinerisi vardır. Sebze ve balık konserveciliği, kayık malzeme yapımı sanâyi, kereste îmâlatı, elbise, meşrubât, büsküvi, sigara, kibrit, mobilya ve briket sanâyii başlıca sanâyi dallarıdır.
Ticâret: İç ticâret daha ziyâde mahallî bölgeler arasında yapılır. İthâlâtın % 85’ini dayanıklı gıdâ maddeleri teşkil etmekte olup, bunun çoğu Avrupa’dan gelmektedir.
İhrâç ürünlerinin başında kakao gelmekte ve ihrâcâtın % 70’ini teşkil etmektedir. Akra bölgesinde elmas ticâreti çok önemlidir. Ancak bu elmas ve altın ticâreti hâlen İngilizlerin elindedir. Diğer mâdenler arasında manganez önemlidir.
Gana, ticâretini ve nakliyesini deniz yoluyla yapmaktadır ve bu nakliyeyi de yabancı gemilerle yerine getirmektedir. Akra ve Kumasi önemli ulaşım merkezleridir.
Ulaşım: 28.300 km’lik kara yolunun, ancak 7500 km’si asfalttır. 1350 km’lik demiryoluna sâhiptir. Nehir ve deniz ulaştırmacılığı da yapılmaktadır. Ülkedeki dört hava alanının en moderni olan Akra hava alanı, Amerikalı ve Avrupalı mîmarların hazırladıkları çok modern tesislere sâhiptir.
|
|
|
|
|
|
|
Bugün 4 ziyaretçi (6 klik) kişi burdaydı!
gülcan
|
|
|
|
|
|
|
|